Acts 19 in Carapana

1 Apolos, Corintopʉ cʉ̃ caãnitoye, Pablo pʉame ʉ̃tã yucʉ capairi yepare netõátí, Efesopʉ etayupʉ. Topʉ etari, capããrã Jesure catʉ̃goʉsari majãrẽ na bocáyupʉ.

2 Narẽ, atore bairo na ĩ jẽniñañupʉ̃: —¿Dios yaye quetire mʉjãã catʉ̃goʉsajʉ̃gori rʉ̃mʉrẽ Espíritu Santore mʉjãã cʉ̃gojʉ̃gori? Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ, atore bairo qũĩñuparã: —Jãã cʉ̃gojʉ̃goepʉ. Espíritu Santo cʉ̃ caãnierẽ di rʉ̃mʉ ũno jãã tʉ̃goñaẽpʉ̃.

3 Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩ jẽniñanemoñupʉ̃ tunu Pablo: —Toroque, ¿noa yaye bueriquere tʉ̃goʉsari bero mʉjãã bautiza rotiri? Na pʉame atore bairo qũĩñuparã: —Juan cʉ̃ cabuerijere jãã catʉ̃goʉsaro bero, jãã bautizawĩ —qũĩñuparã.

4 Pablo pʉame na ĩñupʉ̃ tunu: —Bairoa ásupi Juan ãnacʉ̃ baipʉa. Camasã roro na caátiere tʉ̃goña yapapuari na catʉ̃goñawasoaro bero, na bautizayupi. Tunu bairoa, “Yʉ bero macããcʉ̃ yaye queti cʉ̃ãrẽ tʉ̃goʉsaya,” na ĩñupĩ. Jesure ĩgʉ bairo ĩñupĩ Juan ãnacʉ̃ —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Pablo Efeso macããnarẽ.

5 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, marĩ Quetiupaʉ ya wãme mena bautiza rotiyuparã.

6 Cabero Pablo na rʉpoari buipʉ cʉ̃ wãmo mena cʉ̃ cañigãpeoro yua, Espíritu Santo napʉre ruietayupʉ. Bairo cʉ̃ caetaro, apeye bʉsʉrique bʉsʉjʉ̃goyuparã. Bairo bʉsʉri, Dios narẽ cʉ̃ camasĩõrĩjẽrẽ quetibʉjʉnetõñuparã.

7 Na, caquetibʉjʉrã caʉ̃mʉa pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ ãñuparã.

8 Bairi Pablo pʉame ti macãpʉ ãcʉ̃, itiarã muipʉa majũ ñubuerica wii sinagogapʉre ánucũñupʉ̃. Topʉre uwiricaro mano, caroa quetire na quetibʉjʉnucũñupʉ̃: Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããjẽ quetire na catʉ̃goʉsaparore bairo ĩ, na bʉsʉnucũñupʉ̃.

9 Bairo cʉ̃ cabʉsʉmiatacʉ̃ãrẽ, jĩcããrã na mena macããna cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ cariape tʉ̃goesuparã. Cayʉgaena majũ ãñuparã. Bairo caãna ãnirĩ, camasã na catʉ̃goro, Dios yaye cawãma quetire roro ĩ bʉsʉpaiyuparã. Bairo roro na cabʉsʉpairo ĩñarĩ, Pablo pʉame na piticõãñupʉ̃. Na pitiri yua, Jesucristore catʉ̃goʉsari majã mena Tirano cawãmecʉcʉ buerica wiipʉ na jʉ̃goásúpʉ. Topʉ na quetibʉjʉnucũñupʉ̃ tocãnacã rʉ̃mʉa.

10 Bairo jeto átiãninucũñupʉ̃ Pablo pʉga cʉ̃ma majũ. Bairi nipetiro Asia yepa macããna judío majã, judío majã caãmerã cʉ̃ã tʉ̃gopeticoasuparã marĩ Quetiupaʉ yaye quetire.

11 Tiwatoare Dios pʉame camasãrẽ Pablo jʉ̃gori capee caroa wãmerẽ na áti ĩñoñupʉ̃.

12 Bairi Pablo cʉ̃ majũ cʉ̃ caápérimiatacʉ̃ãrẽ, aperã camasã na jutii cabuimacããtõ ũno, o jutii asero ũno mena Pablore na capãñarotirijere jecoanucũñuparã cariayecʉna tʉpʉ. Bairo na caáto, cariayecʉna pʉame tiere pãñarĩ caticoanucũñuparã. Wãtĩã yeri pũna cacʉ̃gori majã cʉ̃ãrẽ na witicoanucũñuparã wãtĩã, bairo na caáto.

13 Tiwatoare aperã judío majã wãtĩã yeri pũna cacʉ̃gori majãrẽ wãtĩãrẽ cawiyoñesẽãrĩ majã ãñuparã. Na pʉame Jesús cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena tore bairo átigarã, atore bairo ĩñuparã wãtĩã yeri pũnarẽ: “¡Pablo cʉ̃ caquetibʉjʉ, Jesús wãme mena mʉjããrẽ, ‘Witi ánája,’ jãã ĩña!”

14 Tore bairo átiãninucũñuparã Esceva cawãmecʉcʉ judío majõcʉ pũnaa jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ caãna. Na pacʉ, Esceva pʉame, sacerdote majã quetiupaʉ jĩcãʉ̃ ãñupʉ̃.

15 Bairo na caátiãno, jĩcã rʉ̃mʉ jĩcãʉ̃ wãtĩ yeri pũna pʉame atore bairo na ĩñupʉ̃: “Yʉa, Jesure yʉ masĩña. Pablo cʉ̃ãrẽ yʉ masĩña. Mʉjãã roquere yʉ masĩẽtĩña. ¿Ñamarã ũna mʉjãã ãniñati?” na ĩñupʉ̃ wãtĩ.

16 Bairo na cʉ̃ caĩãnipaʉa, caʉ̃mʉ wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ pʉame napʉre patirocapeayupʉ. Bairo patirocapeari yua, tutuaro mena jĩcã nʉgõã na qũẽnetõnʉcãcõãñupʉ̃. Bairo roro majũ narẽ cʉ̃ caátie jʉ̃gori, ti wiire rutiwiticoasuparã caʉ̃mʉa, jutii mána, cãmii cʉ̃gori yua.

17 Bairi nipetiro Efeso macã macããna, judío majã, judío majã caãmerã cʉ̃ã tiere tʉ̃goyuparã. Bairo tʉ̃gori yua, bʉtioro tʉ̃goña uwiyuparã. Torena, marĩ Quetiupaʉ ya wãmerẽ netõjãñurõ nʉcʉ̃bʉgorique mena tʉ̃goñarĩqũẽ cʉsuparã.

18 Tunu bairoa Jesucristo yayere cariape catʉ̃goricarã capããrã roro na caátaje nipetirijere yapapuari capããrã camasã na caĩñajoro quetibʉjʉrã etanucũñuparã.

19 Tunu bairoa cũmua na camasĩrĩjẽ ũnierẽ caátana cʉ̃ã capããrã ricaati na bueri catutirire nipetiro camasã na caĩñajoro joerecõãñuparã. Ti tutiri wapa, pairo cincuenta mil plata tiiri majũ wapacʉsuparo.

20 Bairi marĩ Quetiupaʉ yaye queti pʉame nipetiropʉ etapeticoasuparo. Bairo caetapetiro yua, tiere catʉ̃goʉsari majãrẽ cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ na ĩñoñupʉ̃ Dios.

21 Cabero Pablo pʉame cʉ̃ yeripʉ atore bairo ĩ tʉ̃goñañupʉ̃: “Macedonia yepa bairi Acaya yepa cʉ̃ãrẽ áñesẽã yaparori bero, Jerusalén macãpʉ yʉ ácoagʉ. Topʉ ãnirĩ bero, Roma macãpʉ cʉ̃ãrẽ ñiñañesẽãʉ̃ ágʉ,” ĩ tʉ̃goñañupʉ̃.

22 Bairo ĩ tʉ̃goñarĩ, cʉ̃ mena cajʉpaarã, Timoteo bairi Erasto cawãmecʉnarẽ cʉ̃ jʉ̃goye na árotiyupʉ Macedonia yepapʉ. Mai, cʉ̃ pʉame yoajãñurõ tuaʉsayupʉ Asia yepapʉre.

23 Ti yʉteapʉ caãno Efeso macãpʉre bʉtioro risetiña ãñuparõ Jesús yaye cawãma quetire capããrã na catʉ̃goʉsaro jʉ̃gori.

24 Demetrio cawãmecʉcʉ pʉame ti macã macããna nipetiropʉ roro na awaja ñesẽãõ joroque na ásupʉ. Mai, Demetrio pʉame caasiyarije plata mena capaari majõcʉ ãñupʉ̃. Tie plata mena na jʉ̃gũẽõ Artemisa cawãmecʉcore na cañubueri wii templo macããjẽ ũnierẽ caqũẽnoʉ ãñupʉ̃. Bairo caqũẽnoʉ ãnirĩ, cʉ̃, cʉ̃ paabojari majã cʉ̃ã tiere camasãrẽ nunirĩ, pairo majũ wapatanucũñuparã.

25 Bairi Demetrio pʉame cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ na neño, aperã cʉ̃ paariquere bairo capaari majã cʉ̃ãrẽ neño, atore bairo na ĩñupʉ̃: “Mʉjãã, yʉ paariquere bairo capaariquecʉna, mʉjãã masĩña: Marĩ paarique jʉ̃gori caroaro wapatari marĩ ãnicõãña. Tie camanicõãta, marĩ ãnimasĩẽtĩbujiorã.

26 Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, ãmerẽ cʉ̃, Pablo, cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ mʉjãã tʉ̃gonucũña. Cʉ̃ pʉame, ‘Jʉ̃gũẽãrẽ bairo cabaurã camasã na caweericarã, jʉ̃gũẽã mee niñama,’ ĩ quetibʉjʉ ñesẽãnucũñami. Bairo ĩrĩ, capããrã camasãrẽ cariape na tʉ̃goñao joroque átiyami. Ati macã Efeso macã jeto meerẽ bairo átiyami. Asia yepa nipetiro jãñurĩpʉ etaro baiya cʉ̃ caĩrĩjẽ.

27 Bairo cʉ̃ caáto, ñuẽtĩña marĩrẽ. Bairo cʉ̃ caquetibʉjʉnemoata, marĩ paarique yasicoabujioro. Tunu bairoa, marĩ jʉ̃gũẽõ caãnimajũõ Artemisa ya wii templo pʉame cabʉgoro macã wiire bairo tuabujioro. Artemisa cʉ̃ãrẽ ĩroa manibujioro, ati yepa Asia, bairi ati ʉmʉrecóo nipetiropʉ marĩ caĩroao pʉamerẽ,” na ĩñupʉ̃ Demetrio cʉ̃ paariquere bairo capaari majãrẽ.

28 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bʉtioro asiari, atore bairo ĩ awaja jʉ̃goyuparã: “¡Artemisare marĩ, Efeso macããna, cõ marĩ caĩroarije to petieticõãto!”

29 Aperã cʉ̃ã tiere tʉ̃gori, Efeso macã nipetiropʉ mawijioroa awajacõã ñesẽãñuparã. Bairo na cabaiãno, na mena macããna jĩcããrã pʉame Gayo bairi Aristarco menarẽ na patirocapeayuparã. Mai, Gayo, Aristarcojãã Macedoniapʉ macããna, Pablo baparã majũ ãñuparã. Bairo narẽ patirocapeari bero, wẽpʉ̃rõ mena na tʉ̃gã ásúparã ti macã macããna na caneñanucũrõ, teatropʉ.

30 Bairo na caáto tʉ̃gori, na caneñarõpʉ ágamiñupʉ̃ Pablo cʉ̃ã, na mena bʉsʉgʉ. Bairo cʉ̃ caágamiatacʉ̃ãrẽ, ti macã macããna Jesure catʉ̃goʉsari majã pʉame cʉ̃ joesuparã, cʉ̃rẽ pajĩãrema, ĩrã.

31 Aperã Asia yepa macããna quetiuparã, Pablore caĩroarã cʉ̃ã, “Topʉ, camasã watoapʉ cʉ̃ ápéricõãto,” ĩ quetijoyuparã.

32 Bairo cʉ̃ cabaiãno, to macããna na caneñarõpʉ ãna, jĩcããrã na mena macããna jĩcã wãmerẽ ĩ awajanucũñuparã. Aperã cʉ̃ã ape wãmerẽ ĩ awajanucũñuparã. Camecʉ̃rãrẽ bairo baiyuparã. Bairi caneñarã nipetiro jãñurĩpʉa, “¿Dopẽĩrã marĩrẽ atopʉ na neñoupari?” ĩ tʉ̃goña masĩẽsuparã.

33 Bairo na cabaiãno, jĩcããrã na mena macããna na cabairijere cʉ̃ quetibʉjʉyuparã Alejandro cawãmecʉcʉre. Bairo cʉ̃ quetibʉjʉri bero, cʉ̃ tuneroca nʉcõñuparã camasã na caĩñajoro, camasã to caãnarẽ na cʉ̃ quetibʉjʉ masĩõáto cabairijere, ĩrã. Bairi Alejandro pʉame cʉ̃ wãmorĩrẽ ñumʉgõrĩ na bʉsʉjãna rotiyupʉ. “Judío majã mee buicʉtiyama tie ati macãã macããna na cabaimecʉ̃rĩjẽrẽ,” na ĩgʉ ĩmiñupʉ̃.

34 Bairo cʉ̃ caĩgarije watoa, to macããna neñarĩ majã pʉame, “Cʉ̃ cʉ̃ã judío majõcʉa niñami,” na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃goyuparã. Bairo tʉ̃gori yua, pʉga hora majũ, “¡Artemisare marĩ, Efeso macããna, cõ marĩ caĩroarije to petieticõãto!” ĩ awaja ãñuparã.

35 Cabero jĩcãʉ̃ ti macã macããcʉ̃ quetiupaʉ pʉame caawajari majãrẽ na jãnarotiri bero, atore bairo na ĩñupʉ̃: “Yʉ yarã, ati macã Efeso macããna tʉ̃gopeoya yʉ caĩrĩjẽrẽ: Ati ʉmʉrecóo macããna nipetiro masĩñama marĩ jʉ̃gũẽõ Artemisa caãnimajũõ ya wii templore marĩ cacotenucũrĩjẽrẽ. Cõrẽ bairo cabauo werico ʉmʉrecóopʉ cañaatáco cʉ̃ãrẽ marĩ cacotenucũrĩjẽrẽ masĩñama.

36 Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, ‘Tore bairo mee niña,’ caĩ mácʉ̃mi. Bairi tocãrõã tie mʉjãã caĩmecʉ̃rĩjẽrẽ jãnaña. Ãnoa mʉjãã cañeatíatana pʉame marĩ cañubueri wii templo macããjẽ jĩcã wãme ũnorẽ jerutiesupa. Tunu marĩ jʉ̃gũẽõ cʉ̃ãrẽ roro cõ ĩ bʉsʉpaiesupa. Bairi caroaro tʉ̃goñajʉ̃goyetiya mʉjãã caáparo jʉ̃goye, roro mʉjãã caáperiparore bairo.

38 Bairi Demetrio, aperã cʉ̃rẽ bairo capaariquecʉna cʉ̃ã, noa ũnarẽ, ‘Roro caána niñama,’ na caĩ asiaata, marĩ quetiuparã jueces tʉpʉ tiere na quetibʉjʉrã ápáro. Topʉ na caápata, juez pʉame na caĩrĩjẽrẽ na bʉsʉqũẽnobojagʉmi.

39 Tunu bairoa, ape wãme mʉjãã caĩgarije caãmata, ati macã macããna quetiuparã na caneñaporipaʉ ũnopʉ tiere na mʉjãã caquetibʉjʉro ñuña.

40 Ati rʉ̃mʉ marĩ caátiere jicoquei marĩ cajãnaeticõãta, tiere ĩñarĩ, ‘Efeso macããna nipetiropʉ mawijioroa caawajacõã ñesẽãpairã niñama,’ marĩ ĩ bʉsʉjãbujiorãma aperã. Bairi, ‘¿dope bairo bairi, bairo mʉjãã baijʉ̃gori?’ marĩrẽ na caĩjẽniñaata, marĩ pʉame dope bairo na marĩ yʉmasĩẽtĩbujiorã. Ñe jʉ̃gori marĩ cabairique caãno cãrõrẽ marĩ ĩ masĩẽna,” na ĩñupʉ̃ ti macã macããcʉ̃ quetiupaʉ jĩcãʉ̃ topʉre caneñarĩcãrãrẽ.

41 Bairo ĩ yaparori bero yua, na ábatacoarotiyupʉ.