Acts 7 in Tuyuca

1 Paiaré dutigʉ́ Estebanrẽ sãĩñáyigʉ: —¿Diamacʉ̃́rã niiĩ ãniã mʉʉrẽ wedesãre? jĩĩyigʉ.

2 Esteban yʉʉyigʉ: —Yáa wedera, yʉʉ pacʉsʉ̃mʉã, ãñurõ tʉoádacu mʉ́ã, yʉʉ wederi. Cõãmacʉ̃ ãñurõ asibatégʉ marĩ ñecʉ̃ Abrahamrẽ bauáyigʉ, Mesopotamiapʉ cʉ̃ʉ̃ niirĩ. Harán macãpʉ cʉ̃ʉ̃ niigʉ̃ wáaadari sʉguero, cʉ̃ʉ̃rẽ wedeseyigʉ.

3 “Mʉʉya ditare, mʉʉya wederare cṹũjã, wáagʉa. Mʉʉ wáari, mʉʉ niiãdari ditare ẽñogʉ̃́da”, jĩĩyigʉ.

4 ’Teeré tʉogʉ́, Abraham caldeoaya ditapʉ niiãrigʉ Haránpʉ niigʉ̃ wáayigʉ. Toopʉ́ cʉ̃ʉ̃ pacʉ diaweojõãyigʉ. Cʉ̃ʉ̃ pacʉ diaweori siro, Cõãmacʉ̃ cʉ̃ʉ̃rẽ atiditá atitó marĩ niirṍrẽ atidutiyigʉ.

5 Cʉ̃ʉ̃ ãnopʉ́ jeari, dita ticoriyigʉ ména. Ticoripacʉ, “too síropʉ mʉʉye, mʉʉ pã́rãmerã niinʉnʉseraya dita niiãdacu” jĩĩyigʉ. Cõãmacʉ̃ teeré wederitore, Abraham põnamaníyigʉ ména.

6 Cõãmacʉ̃ cʉ̃ʉ̃rẽ apeyé wedenemoyigʉ: “Mʉʉ pã́rãmerã niinʉnʉsera ãpẽrãyé ditapʉ niiãdacua ména. Dutiapenori basoca niiãdacua. Cuatrocientos cʉ̃marĩ cʉ̃́ãrẽ padeduti, ñañarõ tiiápeadacua.

7 Cʉ̃́ãrẽ teero tiirí, yʉʉ tiidita macãrãrẽ ñañarõ tiigʉ́dacu. Yʉʉ teero tiiári siro, mʉʉ pã́rãmerã niinʉnʉsera witiadacua. Witi, atiditapʉ́ jea, yʉʉ dutiré tiiádacua”, jĩĩyigʉ Cõãmacʉ̃.

8 Cõãmacʉ̃ Abrahamrẽ wedecũyigʉ: “Niipetira ʉ̃mʉãrẽ cʉ̃́ã cõnerígʉ yapa macã caseróre widecõã́ña. Ate yʉʉ jĩĩrére tiirá, mʉ́ã yʉʉmena niirére ẽñoã́dacu”, jĩĩyigʉ Cõãmacʉ̃. Teero tiigʉ́, Abraham cʉ̃ʉ̃ macʉ̃ Isaare ocho bʉ́recori cʉ̃ʉ̃ bauári siro, cʉ̃ʉ̃ cõnerígʉ yapa macã caseróre widecõã́yigʉ. Isaacã teerora tiiyígʉ cʉ̃ʉ̃ macʉ̃ Jacoré. Jacob teerora tiiyígʉ cʉ̃ʉ̃ põna doce põnarĩ pacʉsʉ̃mʉã niiãdarare.

9 ’Jacob põna marĩ ñecʉ̃sʉ̃mʉã cʉ̃́ã bai Joseré ĩñatutira, Egiptopʉ wáarare dúayira. Cõãmacʉ̃pe cʉ̃ʉ̃mena niijãyigʉ,

10 niipetire cʉ̃ʉ̃rẽ ñañarõ netõbóarere netõrĩ́ tiigʉ́dʉ. Faraón Egipto dita macãrã õpʉ̃mena wedeseri, Cõãmacʉ̃ Joseré masĩré ticoyigʉ. Cõãmacʉ̃ Faraónrẽ ʉsenirĩ tiiyígʉ Joseména. Teero tiigʉ́, Faraón cʉ̃ʉ̃rẽ cʉ̃ʉ̃ doca macʉ̃ dutigʉ́ sõnecoyigʉ. Apeyeré, Faraón cʉ̃ʉ̃ya wii maquẽ paderé dutigʉ́ cṹũyigʉ.

11 ’Too síro niipetiro Egiptopʉre, Canaánpʉcãrẽ jʉabóare wáayiro. Teero tiirá, basocá teeditapʉ niirã́ bayiró ñañarõ netõrã́ tiiyíra. Marĩ ñecʉ̃sʉ̃mʉãcã yaaré bʉamasĩ́riyira.

12 Jacob “Egiptopʉ yaaré dúare niiãyiro” jĩĩré quetire tʉogʉ́, cʉ̃ʉ̃ põnarẽ́, marĩ ñecʉ̃sʉ̃mʉã niiãdarare, “yaaré sãĩrã́ wáaya” jĩĩcoyigʉ. Cʉ̃ʉ̃ sicato ticocogʉ tiiyígʉ.

13 Cʉ̃́ã nemo jeari, José “yʉʉ mʉ́ã bai niiã” jĩĩ wedeyigʉ cʉ̃ʉ̃ sõwʉ̃sʉ̃mʉãrẽ. Faraóncã “cʉ̃́ã José sõwʉ̃sʉ̃mʉã niiãwã” jĩĩrĩ tʉoyígʉ.

14 José, cʉ̃ʉ̃ sõwʉ̃sʉ̃mʉãmena queti ticocoyigʉ cʉ̃ʉ̃ pacʉpʉre. “Marĩ pacʉ, niipetira marĩya wederamena atiaro ãnopʉ́”, jĩĩcoyigʉ. Cʉ̃ʉ̃ya wederape “setenta y cinco” niiyira.

15 Jacob “jáʉ” jĩĩ, Egiptopʉ wáajõãyigʉ. Toopʉ́ diayigʉ. Cʉ̃ʉ̃ põna marĩ ñecʉ̃sʉ̃mʉãcã toopʉ́ra diayira.

16 Jacob diarigʉ õpʉ̃ʉ̃rẽ Siquempʉ néewayira. Toopʉ́ Abraham cʉ̃ʉ̃ Hamor põnarẽ́ ʉ̃tãtuti sãĩrítutipʉ cṹũyira.

17 ’Abrahamrẽ Cõãmacʉ̃ jĩĩrigue jeaatiri, marĩ ñecʉ̃sʉ̃mʉã paʉ basocáputiyira Egiptopʉ.

18 Cʉ̃́ã toopʉ́ niirĩrã, ãpĩ õpʉ̃ sããyigʉ. Cʉ̃ʉ̃ Josenígʉ̃ tiiríguere masĩriyigʉ.

19 Cʉ̃ʉ̃ marĩ ñecʉ̃sʉ̃mʉãrẽ jĩĩdito, ñañarõ tiiápeyigʉ. Cʉ̃́ã põna bauárare diaaro jĩĩgʉ̃, cõãdutiyigʉ.

20 ’Teebʉrecorira Moisés bauáyigʉ. Cʉ̃ʉ̃ Cõãmacʉ̃ ĩñarĩ, ãñugʉ̃́gã niiyigʉ. Cʉ̃ʉ̃ pacʉsʉ̃mʉã ĩtĩã́rã muĩpũrã cʉ̃́ãya wiipʉ cʉ̃ʉ̃rẽ masõmiyira.

21 Dee tii masĩri, cʉ̃ʉ̃rẽ cõãjãyira. Cõããri sirogã, Faraón macõ cʉ̃ʉ̃rẽ ĩñabʉayigo. Ĩñabʉa, néema, coo macʉ̃ tiiróbiro cʉ̃ʉ̃rẽ masõyigo.

22 Egipto macãrã ãñurõ masĩrã́yere bueyira Moisére. Teero tiigʉ́, cuiro manirṍ wedesegʉ, õpʉ̃ tiiróbiro tiirécʉtigʉ niiyigʉ.

23 ’Moisés cuarenta cʉ̃marĩ cʉogʉ́, cʉ̃ʉ̃ya wedera Israelya põna macãrãrẽ ĩñadʉgagʉ, cʉ̃́ã pʉtopʉ wáayigʉ.

24 Toopʉ́ jeagʉ, sĩcʉ̃rẽ Egipto macʉ̃ páari ĩñayigʉ. Cʉ̃ʉ̃rẽ cãmeboságʉ, Egipto macʉ̃rẽ páasĩãjãyigʉ.

25 Cʉ̃ʉ̃ basirope wãcũmiyigʉ: “Yʉʉmenarã Cõãmacʉ̃ yáa wederare dutiapenori basoca niirã́rẽ witiri tiigʉ́daqui. Cʉ̃́ã ateré masĩcua”, jĩĩ wãcũmiyigʉ. Cʉ̃́ã cʉ̃ʉ̃ tiiróbiro wãcũriyira.

26 Apebʉ́reco ãpẽrã́ cʉ̃ʉ̃ya wedera pʉarã́ cãmerĩ́quẽrã tiirí bʉajeáyigʉ. Cʉ̃́ãrẽ cãmerĩ́quẽduri tiidʉgágʉ, “mʉ́ã sĩcʉ̃ya wedera niiã. ¿Deero tiirá cãmerĩ́ ñañarõ tiii?” jĩĩ wedemiyigʉ.

27 Ãpĩrẽ́ bayiró ñañarõ tiigʉ́pe Moisére tuunécojãyigʉ. “Mʉʉ ʉ̃sãrẽ dutigʉ́ mee niiã; ʉ̃sãrẽ queti besegʉ́ mee niiã.

28 ¿Mʉʉ ñamica Egipto macʉ̃rẽ sĩãã́rirobirora yʉʉre sĩãdʉgágʉ tiii sũcã?” jĩĩ yʉʉtutiyigʉ.

29 Cʉ̃ʉ̃ teero jĩĩrĩ tʉogʉ́, Moisés dutijṍãyigʉ. Madián ditapʉ wáa, aperó macʉ̃pʉ tiiróbiro nii, pʉarã́ ʉ̃mʉã põnacʉtíyigʉ.

30 ’Moisés tiiditapʉre cuarenta cʉ̃marĩ niiyigʉ. Sicabʉreco basocá manirṍ Sinaí ʉ̃tãgʉ̃́ pʉtopʉ wáayigʉ. Toopʉ́ yucʉsati jʉ̃ʉ̃rĩ ĩñayigʉ. Pecame jʉ̃ʉ̃rípõna decopʉ ángele bauáyigʉ.

31 Moisés teeré ĩñagʉ̃, ĩñamanijõãyigʉ. “¿Deero tiiró tee wáamiĩto?” jĩĩ, pʉtogãsãñurõ ĩñaquẽnogʉ̃ wáayigʉ. Cʉ̃ʉ̃ pʉtogãpʉ jeari, Cõãmacʉ̃ tiimé decopʉ cʉ̃ʉ̃rẽ wedeseyigʉ.

32 “Yʉʉ Cõãmacʉ̃ niiã. Mʉʉ ñecʉ̃sʉ̃mʉã Abraham, Isaac, Jacob Õpʉ̃ niiã”, jĩĩyigʉ. Moisés ñapõpiyigʉ. Cuigʉ, ĩñadujãyigʉ.

33 Cʉ̃ʉ̃rẽ wedesenemoyigʉ: “Mʉʉ yʉʉ pʉtora nucũã. Teero tiigʉ́, mʉʉ sapature tuuwéya. Tuuwégʉ, yʉʉre padeorére ẽñogʉ̃́dacu.

34 Yáara basoca Egiptopʉ niirã́rẽ ñañarõ tiiáperi ĩñaã. Cʉ̃́ã pũnisíre tʉoa. Cʉ̃́ãrẽ netõnégʉ̃dʉ diiátiawʉ̃. Teero tiigʉ́, mʉʉrẽ Egiptopʉ ticocogʉda”, jĩĩyigʉ Cõãmacʉ̃.

35 ’Moisére boorírira too sʉgueropʉ jĩĩyira: “Mʉʉ ʉ̃sãrẽ dutigʉ́ mee niiã; ʉ̃sãrẽ queti besegʉ́ mee niiã”. Cʉ̃́ã tee jĩĩpacari, Cõãmacʉ̃pe Moisére cʉ̃́ãrẽ dutigʉdʉ, netõnégʉ̃dʉ sõnecoyigʉ sáa. Cõãmacʉ̃ ángelere jʉ̃ʉ̃rísatipʉ teeré wederi tiiyígʉ.

36 Moiséra cʉ̃́ãrẽ néewitiwayigʉ. Cʉ̃ʉ̃rã́ Cõãmacʉ̃ sĩcʉ̃rã tiimasĩ́rere tiiẽ́ñoyigʉ Egiptopʉre. Día Sõãrímaa pairímaapʉcãrẽ teerora tiiẽ́ñoyigʉ. Cuarenta cʉ̃marĩ basocá manirṍpʉ cʉ̃́ã wáari, teerora tiiẽ́ñorucujãyigʉ.

37 Cʉ̃ʉ̃rã́ Israelya põna macãrãrẽ wederigʉ niiwĩ: “Too síropʉ Cõãmacʉ̃ profetare ticocogʉdaqui. Cʉ̃ʉ̃ marĩya wedegʉ niigʉ̃daqui. Yʉʉ tiiróbiro tiigʉ́daqui”, jĩĩ jóarigʉ niiwĩ Moisés.

38 Moisés basocá manirṍpʉ marĩ ñecʉ̃sʉ̃mʉã neãrĩ, cʉ̃́ãmena niiyigʉ. Sinaí ʉ̃tãgʉ̃pʉ́ ángele cʉ̃ʉ̃rẽ wedeseyigʉ. Moisés Cõãmacʉ̃ dutiré petihérere ñeeyigʉ, marĩrẽ ticogʉdʉ.

39 ’Cʉ̃ʉ̃rẽ marĩ ñecʉ̃sʉ̃mʉã tʉodʉgáriyira. Cʉ̃ʉ̃rẽ boohéra, Egiptopʉ cãmecópʉtʉadʉgamiyira.

40 Teero tiirá, Aarónrẽ jĩĩyira: “Jõõ niiãrigʉ marĩrẽ Egiptopʉ néeatirigʉ cʉ̃ʉ̃ bauhéro yoajõãã. ¿Deero wáaayiri? Marĩ masĩria. Teero tiirá, ʉ̃sã padeoádarare weebosaya. Cʉ̃́ãrẽ marĩ apasʉgueadacu. Cʉ̃́ã marĩ wáaadarimarẽ ẽñoã́dacua”, jĩĩyira.

41 Teebʉrecorire sĩcʉ̃ wecʉ wĩmagʉ̃ tiiróbiro baugʉ́ weeyira. Bosebʉreco tii, ecaráre sĩã, sóeditioyira cʉ̃́ã weearigʉre tiipéora.

42 Cʉ̃́ã teero tiirí ĩñagʉ̃, Cõãmacʉ̃ cʉ̃́ã booró tiiáro jĩĩgʉ̃, cʉ̃́ãmena niiãrigʉ cõãjõãyigʉ. Cʉ̃́ã booró muĩpũrãrẽ, ñocõãrẽ́ padeoyíra. Teeré profetas jóarira niiwã: Cõãmacʉ̃ cʉ̃́ãrẽ jĩĩyigʉ: Mʉ́ã Israelya põna macãrã, basocá manirṍpʉre cuarenta cʉ̃marĩ niirã, ecaráre sĩã sóeditioriwʉ, yʉʉre padeorá.

43 Ãpĩ Moloc queorére padeorá, suti caserimena tiirí wiire apacãmesãwʉ̃. Ãpĩ Refán ñocõãwʉ̃́ mʉ́ã weerigʉcãrẽ padeorá, teerora tiiwʉ́. Ãniãrẽ mʉ́ã basirora weewʉ, padeoádara. Teero tiigʉ́, mʉ́ãrẽ ñee, néewadutigʉda Babilonia berupʉ, jĩĩyigʉ Cõãmacʉ̃, jĩĩ jóarira niiwã.

44 Esteban wedenemoyigʉ: —Marĩ ñecʉ̃sʉ̃mʉã basocá manirṍpʉ Cõãmacʉ̃ basocámena niirí wiire cʉoyíra. Tiiwiiré Cõãmacʉ̃ Moisére cʉ̃ʉ̃ ẽñorírobirora tiidutíyigʉ.

45 Marĩ ñecʉ̃sʉ̃mʉã niinʉnʉseraya wii pʉtʉáyiro. Josuémena néeatiyira tiiwiiré. Cʉ̃́ã atiditá ñeerã atiri, Cõãmacʉ̃ atiditá macãrãrẽ ãcũcoyigʉ. Cʉ̃́ã wáaweorepʉre niiyira. Yoari tiiwií ãnopʉ́ niiyiro, tée David cʉ̃ʉ̃ õpʉ̃ sããri siropʉ.

46 David Cõãmacʉ̃ ãñurõ tiirére bʉagʉ́ jĩĩyigʉ: “Mʉʉ yʉʉ ñecʉ̃ Jacob padeorígʉya wiire mʉʉ niiãdari wiire tiibosádʉgaga”, jĩĩmiyigʉ.

47 Cʉ̃ʉ̃ tiibosádʉgapacari, cʉ̃ʉ̃ macʉ̃ Salomónpʉ tiiwiiré tiibosáyigʉ.

48 Cõãmacʉ̃ ʉ̃mʉã́sepʉ niigʉ̃́ basocá tiiré wiseripʉ niirii. Profeta teeré jóarigʉ niiwĩ:

49 Yʉʉ boorí, ʉ̃mʉã́se yʉʉ duirípĩrõ tiiróbiro niiãdacu; atiditapʉ́ yée dʉpori yeerisãgʉ̃dacu. Teero tiirá, yáa wii niiãdari wiire tiimasĩ́ria mʉ́ã. Yʉʉ yeerisããdaro tiimasĩ́ria.

50 Yʉʉ ate niipetirere tiiwʉ́, jĩĩyigʉ Cõãmacʉ̃, jĩĩ jóarigʉ niiwĩ.

51 Esteban cʉ̃́ãrẽ jĩĩnemoyigʉ: —Mʉ́ã Cõãmacʉ̃ dutirére netõnʉcã́netõjõãã. Cʉ̃ʉ̃rẽ masĩhẽrã tiiróbiro cʉ̃ʉ̃ wederére tʉodʉgária. Espíritu Santo dutirére tiidʉgária. Mʉ́ã ñecʉ̃sʉ̃mʉã tiirírobirora tiijã́ã.

52 Mʉ́ã ñecʉ̃sʉ̃mʉã niipetira profetare ñañarõ netõrĩ́ tiiyíra. Marĩrẽ netõnégʉ̃dʉ atiadarere wedesʉguerirare sĩãjã́yira. Cʉ̃́ã wedesʉguerigʉ ãñugʉ̃́ jeari, mʉ́ã cʉ̃ʉ̃rẽ jĩĩditoremena wedesã, sĩãdutírira niiã.

53 Mʉ́ãrẽ Cõãmacʉ̃ ángeleamena cʉ̃ʉ̃ dutirére cṹũyigʉ. Teeré cṹũnorira niipacara, mʉ́ã netõnʉcã́netõjõãã, jĩĩyigʉ Esteban.

54 Cʉ̃ʉ̃ tee jĩĩrĩ tʉorá, cʉ̃́ãpe bayiró cúayira. Cʉ̃́ã cúare ẽñorã́, upire bacadiyóyira.

55 Estebanpe Espíritu Santo cʉ̃ʉ̃mena niirĩ, ʉ̃mʉã́sepʉ ĩñamʉõco, Cõãmacʉ̃ ãñurõ asibatérere ĩñayigʉ. Cõãmacʉ̃ diamacʉ̃́pe Jesús nucũrĩ ĩñayigʉ.

56 Cʉ̃ʉ̃ cʉ̃́ãrẽ ĩñagʉ̃, jĩĩyigʉ: —Jã́ã, ʉ̃mʉã́se pã́õrĩ ĩñaã; Cõãmacʉ̃ diamacʉ̃́pe niipetira sõwʉ̃ nucũrĩ ĩñaã yʉʉ, jĩĩyigʉ.

57 Cʉ̃ʉ̃ tee jĩĩrĩ tʉorá, bayiró acaribí, tʉodʉgáhera cʉ̃́ãye cãmopéri paabiáyira. Cʉ̃ʉ̃ pʉto sĩcãrõména cʉtʉjeá, cʉ̃ʉ̃rẽ ñee, tiimacã wesapʉ cõãjãyira. Cʉ̃́ãye suti sotoá sãñarére tuuwé, ticoyira sĩcʉ̃ mamʉrẽ cotedutira. Cʉ̃ʉ̃ wãmecʉtiyigʉ Saulo. Ticotoa, Estebanrẽ ʉ̃tãperimena déesĩãyira.

59 Cʉ̃́ã déesĩãrã tiirí, cʉ̃ʉ̃pe Cõãmacʉ̃rẽ sãĩyígʉ: —Jesús yʉʉ Õpʉ̃, yʉʉ yeeripũnarẽ ñeeña, jĩĩyigʉ.

60 Ñicãcoberimena jeacũmujea, bayiró acaribíremena jĩĩyigʉ sũcã: —Õpʉ̃, acabóya ãniãrẽ ate cʉ̃́ã ñañaré tiirére, jĩĩyigʉ. Tee jĩĩtoa, diajõãyigʉ sáa.