Acts 7 in Tatuyo

1 Cʉ̃re na catʉjʉri paʉ sacerdote maja ʉpaʉ cʉ caĩ jeniñañupʉ Estebare: —¿Cariapena mʉ na ĩti mʉre na caĩrijera? cʉ caĩ jeniñañupʉ.

2 To bairo cʉ caĩro ocõo bairo na caĩ yʉyupʉ Esteban: —Yʉ yarã, mʉjaare yʉ caĩ buiopa wame yʉ apiya. Mani ñicʉ Abraham tʉpʉ caejayupʉ Dio caroaro caaji batei Mesopotamia yepa cʉ ya yepapʉ cʉ cãnopʉ, Harán na caĩri macapʉ cʉ cáaáparo jʉgoye. Abraham tʉpʉ buia eja, ocõo bairo cʉ caĩñupʉ Dio:

3 “Ati yepare mʉ yarãre na buti weoya. Ape yepa mʉ yʉ caiñoopa yepapʉ mʉ anigʉ,” cʉ caĩñupʉ Dio Abrahãre.

4 To bairo Dio cʉ̃re cʉ caĩro cʉ ya yepare, Mesopotamia yepare, Caldea maja cʉ yarãre na cabuti weoyupʉ. Buti aá, Harán na caĩri macapʉ caejayupʉ. Topʉ eja, cãñupʉ. To cʉ cãnitoye cʉ pacʉ cabai yajiyupʉ. Cʉ pacʉ cʉ cabai yajiro bero ati yepa mani cãnipa yepapʉ cʉ cajʉgo ejayupʉ Dio yua, caĩñupʉ Esteban.

5 —Abraham cʉ cãni yʉteapʉre mai ati yepare cʉ canuniquẽjupʉ Dio. To bairi jĩca paʉacã maca, “Ati paʉ yʉ ya paʉ ã,” caĩ majiquẽjupʉ Abraham. To bairo cʉ caĩ majiquẽtie cãnibato quena, “Cabero ati paʉ, ati yepa mʉ ya yepa anigaro. Mʉ pãramerã ya yepa anigaro,” cʉ caĩñupʉ Dio. Mai Abraham capunaa mácʉ cʉ cãnibato quena to bairo cʉ caĩñupʉ.

6 Apeye cʉ caĩ buionemoñupʉ Dio Abrahãre tunu: “Mʉ pãramerã cãni ʉjarãpʉ aperopʉ aperã na ya yepapʉ cáaáteñarã anigarãma mai. To bairo na cabairopʉ tutuaro quẽrique mena na paa rotigarãma to macana. Cuatrociento cãnacã cʉma popiye tamʉogarãma, tutuaro paabojari maja anibana.

7 Cabero yʉ majuuna popiye nare capaa rotirã macare na yʉ popiyeyegʉ. Na yʉ capopiyeyero bero mʉ pãramerã maca topʉ cãnana buti weogarãma. Cabuti weoricarã ati yepapʉre tunu ejagarãma yua. Tunu eja, yʉre cáti nʉcʉbʉgorã, yʉ yarã anigarãma,” Abrahãre cʉ caĩñupʉ Dio.

8 To bairo cʉ ĩ, circuncisión cʉ cáti rotiyupʉ Dio, cʉ bero macana quena na cáti petipa wame. To bairi circuncisión cájuparã, Diore cáti nʉcʉbʉgorã jã ã ĩrã. Cabero Abraham camacʉ cʉjupʉ Isaá cawamecʉcʉre. Isaá jĩca semana cʉ cabuiaro bero circuncisión cʉ cájupʉ Abraham. To bairona cájupʉ Isaá cʉ macʉ Jacobo quenare. Jacobo to bairona cájupʉ cʉ punaa quenare doce cãnacãʉpʉrena mani ñicʉare yua.

9 ’Cabero mani ñicʉapʉ na bai Josére cʉ capejucʉti punijiniñuparã cʉ jʉgocʉ jãa. Cʉ pejucʉti punijiniri Ejipto yepapʉre cáaánare niyeru jeeri nare cʉ cajooyuparã, na paabojari majocʉ cʉ ãmaro ĩrã. To bairo rooro cʉ na cátaje cãnibato quena Josére cʉ cátinemoñupʉ Dio rooro cʉ catamʉori paʉre. Cʉ átinemoʉ capee majiriquere cʉ cajooyupʉ Dio. To bairi José caroaro camajii cʉ cãno maca Faraõ, Ejipto macana ʉpaʉ cʉ catʉjoo netocõañupʉ. To bairi cʉ ẽoro macacʉ ʉpaʉ cʉ cacũñupʉ. Cʉ ya wii macaje paarique ʉpaʉ quenare cʉ cacũñupʉ Josére.

11 ’Cabero Ejipto yepapʉ Canaá yepa quena cʉ yarã na cãni yepapʉ ʉgarique na caotebataje capetiyupe. To capetiro seeto cañigo tamʉoñuparã mani ñicʉa, ʉgarique bʉgaquetibana, na caĩñupʉ Esteban sacerdote maja ʉpaʉ jãare.

12 —To bairi na pacʉ Jacobo Ejipto macana ʉgarique na cacũrique to cãnore queti apii cʉ punaare mani ñicʉare caʉgarique wapayera aá rotiyupʉ.

13 Na cʉ cawapaye rotiro cawapayera aájuparã Ejiptopʉre. Ejiptopʉ eja, wapaye tunu atí, cãñuparã. Cabero na cawapayebataje capetiro tʉjʉrã catunu wapayera aájuparã tunu. Ti paʉ na caejaro José maca, “Yʉa mʉja baina yʉ ã tirʉmʉpʉ Ejiptopʉre mʉja cajoo rocabatacʉ,” na caĩ buioyupʉ. To bairo na ĩ buio yaparo Ejipto macana ʉpaʉ Faraõre, “Ati maja yʉ jʉgocʉ jãana ãma,” cʉ caĩ buioyupʉ.

14 Cʉ ĩ buio yaparo cʉ pacʉ Jacobo jãare na capijoyupʉ. “Yʉ tʉpʉ na aparo,” na caĩ queti jooyupʉ, caĩñupʉ Esteban.

15 —To bairo José na cʉ capijoro apii Ejipto yepapʉre cáaácoajupʉ Jacobo José cʉ cãni yepapʉre, cʉ punaa nipetirã mena. Setenta y cinco cãnacãʉ majuu cãñuparã Ejiptopʉ cáaátana. Topʉ ãcʉna cabai yajiyupʉ Jacobo yua. Cʉ punaa mani ñicʉa na quena to bairona Ejipto yepapʉ cabai yaji peticoajuparã.

16 Cayoaro beropʉ na cabai yajiro bero na õwaa cacararije ãnajere cajee aájuparã na pãramerãpʉ Siquẽ na caĩri macapʉ, topʉ yaagarã. Na õwaa ãnajere cañujo reyuparã ʉ̃ta totipʉ, mani ñicʉ Abraham Hamor cawamecʉcʉ punaare na cʉ cawapayerica paʉ majuu. Ejiptopʉ ãnaa, capãarã majuu camaja bʉyuparã.

17 ’Caberopʉ yua Abrahãre, “Ati yepa Canaá cawamecʉti yepa mʉ pãramerã na ya yepa anigaro,” cʉ caĩ buioricarore bairona Dio cʉ cajoogari paʉ caejayupe.

18 Ti paʉ cãno apeĩ José cãniñaricʉre camajiquẽcʉ Ejipto macana ʉpaʉ cajãañupʉ yua.

19 Cʉ maca ĩtori rooro majuu mani ñicʉare na cájupʉ. Na punaa niñaacãre, “Na jĩacõaña na cabuiaropʉna,” na caĩñupʉ Ejipto macana ʉpaʉ cʉ polisía majare, na bʉqueticõato ĩi.

20 To bairo cabairi paʉ cabuiayupʉ Moisé yua. Caroaʉ cãnipaʉ buiaʉ cabaiyupʉ. Itiarã muipua cʉ pacʉ ya wiipʉre cʉ cacoteyuparã caũpuʉacãre.

21 To bairi cʉ pacʉa, Ejipto macana cʉ jĩarema ĩrã, Moiséacãre Faraõ cawamecʉcʉ Ejipto macana ʉpaʉ maco cʉ̃re co cabopaca tʉjʉparore bairo co peta tʉacã cʉ̃re capooyuparã. To bairo na cátacʉacãre Faraõ maco cʉ bʉga, co tʉpʉ cʉ ne aá, cʉ camajooñupo yua.

22 To bairi Moisé Ejipto macana mena bʉtiri na cabueri wame nipetiro camaji bʉtiyupʉ. To bairi cabʉcʉ ãcʉpʉ caroaro camaji petiyupʉ, caĩñupʉ Esteban cʉ̃re cajeniña tutirãre.

23 —To bairi Moisé cuarenta cãnacã cʉma cacʉgoʉ ãcʉna, “Yʉ yarã Israel maja na cãniere na yʉ tʉjʉñagʉ,” caĩ tʉgooñañupʉ. Ĩ tʉgooñaʉ na tʉpʉ catʉjʉ teñañupʉ.

24 Na tʉpʉ ejaʉ Ejipto macacʉ jĩcaʉ Israel yaʉre ñe wapa meena cʉ caquẽro cʉ catʉjʉyupʉ. To bairo cʉ̃re cʉ caquẽro tʉjʉ, cʉ amebojaʉ, cʉ caquẽ jĩa rocacõañupʉ Ejipto macacʉre. “Yʉ yaʉre rooro cʉ cátie wapa ã,” caĩñupʉ Moisé.

25 “Yʉ yarã, ‘Cacamotabojapaʉre cʉ cũñupi Dio Moisére,’ yʉ ĩ tʉjʉ tʉgooñagarãma,” caĩ tʉgooñabajupʉ Moisé. Na maca to bairi wame caĩ tʉgooñaqueti majuucõañuparã.

26 Ape rʉmʉ tunu tʉjʉ teñaʉ cʉ yarã pʉgarã caame quẽrãre na catʉjʉyupʉ. Na tʉjʉ, “¡Ame quẽqueticõaña! Jĩca maja mʉja ã. Ame wadarique quenooña,” na caĩbajupʉ.

27 To bairo cʉ caĩro apii Moisére, “¿Nope ĩi jãre mʉ ĩti? Jãre carotii mee mʉ ã mʉa,” cʉ caboca ĩñupʉ cʉ yaʉre caquẽ netoʉ maca, Moisére cʉ bai botioʉ.

28 “¿Ñamicaa Ejipto macacʉ mʉ cajĩañaetore bairona yʉ quenare mʉ jĩagati?” Moisére cʉ caĩñupʉ.

29 To bairo cʉ caĩro apii Moisé caruti aájupʉ, yʉ majicõarãma ĩi. Ruti aá, Midiã macana tʉpʉ cáaáteñañupʉ. Topʉ aáteñaʉ, nʉmocʉti, topʉ cʉ cãno pʉgarã cʉ punaa cabuiayuparã.

30 ’Midiã macana tʉpʉ cãñupʉ Moisé cuarenta cʉmari majuu, na caĩñupʉ Esteban. —To cãnacã cʉma bero Dio cʉ caqueti buioʉ ejayupʉ Moisé tʉpʉre. Sinaí na caĩricʉ ʉ̃taʉ tʉacã camaja na camanopʉ, cayucʉ manopʉ Moisé tʉpʉre caejayupʉ Dio. Dio tʉpʉ macacʉre bairona cabauyupʉ Dio Moisé tʉpʉ ejari. To bairi Moisé maca catʉjʉyupʉ. Tʉjʉ, yucʉ caʉmʉaquetiire catʉjʉyupʉ caʉ̃ricʉre.

31 Yoaroacã ʉ̃bato quena caʉ̃ petiquẽjupe. To bairo caʉ̃ petiquetiire caacʉa tʉjʉyupʉ Moisé. Acʉa tʉjʉ, caroaro tʉjʉñagʉ catʉacã cáaájupʉ. Catʉacã cʉ caejaro Dio maca ti pero watoapʉ ocõo bairo cʉ caĩñupʉ:

32 “Diona yʉ ã. Mʉ ñicʉ jãa na Ʉpaʉ yʉ ã. Abraham, Isaá, Jacobo, mʉ ñicʉa yʉ cáti nʉcʉbʉgowã yʉre.” To bairo cʉ caĩro apii Moisé nanaa uwiri catʉjʉ canamu majiquẽjupʉ.

33 To bairo cʉ cáto Dio, “Yʉre mʉ canʉcʉbʉgorije iñoori mʉ rʉpo jutiire weya, ati paʉpʉ yʉ cãno maca,” cʉ caĩñupʉ Dio caʉ̃rijepʉre cãcʉ.

34 “Yʉ yarã Israel maja Ejipto cãna popiye na cabairijere na yʉ bopacoo. ‘Seeto majuu jã popiye tamʉo,’ na caĩrijere yʉ api. To bairi na matabojagʉ nare canetoobojapaʉre mʉ yʉ joogʉ Ejiptopʉ,” Moisére cʉ caĩñupʉ Dio, na caĩñupʉ Esteban.

35 ’Moisére, “Jãre carotii mee mʉ ã mʉa,” cʉ na caĩ netoo nʉcarique to cãnibato quena Dio maca cʉ cacũñupʉ nare carotipaʉre, nare canetoopaʉre. Dio yucʉ caʉmʉaquetii caʉ̃ricʉpʉ caejaricʉ Israel majare canetoonemoñupʉ Moisére.

36 Dio cʉ̃re cʉ canetoonemoro mena acʉa tʉjʉrica wame capee cájupʉ Moisé. To bairo átiri Israel majare Ejiptopʉ cãnibatanare Mar Rojo na caĩri yapʉ neto aá, na cajʉgo buti aájupʉ Moisé. To bairi cuarenta cʉmari camaja na camanopʉ, cayucʉ manopʉ caacʉori wamerire cájupʉ Moisé Dio cʉ cátinemoro mena.

37 Cʉ̃a Moiséna, “Dio jĩcaʉ cʉ ye quetire buiori majocʉre mʉja joogʉmi,” caĩ buio jʉgoyeyeyupi Moisé. “Yʉre cʉ cajooeparore bairona cʉ joogʉmi. Cʉ quena mani yaʉ anigʉmi,” caĩ buio jʉgoyeyeyupi Moisé, na caĩñupʉ Esteban.

38 —Israel maja mani ñicʉa cayucʉ mani yepapʉ na cáaáteñaro na mena cãñupʉ Moisé. Topʉ ʉ̃taʉpʉ Sinaí na caĩricʉpʉ Dio cʉ̃re cʉ cawadariquere mani ñicʉare Israel majare na caĩ buio netoñupʉ Moisé. To bairo Dio cʉ cawadarique Moisé cʉ caucariquere mani cʉgo mani quena. Tie to bairona anicõagaro. Yajiquetigaro.

39 ’To bairo Moisé Dio Wadarique cʉ cabuio netorije cãnibato quena mani ñicʉa cʉ cabai botioyuparã. “Ejiptopʉ catunu aáparã mani ã,” na yeripʉ caĩ tʉgooñañuparã.

40 To bairo ĩ tʉgooñari Moisé ʉ̃taʉpʉ cʉ catunu aáto bero cʉ jʉgocʉ Aarón cawamecʉcʉre: “Moisé Ejipto yepapʉ cãnibatanare manire cajʉgo buti aámi. Yoaro bauquẽemi. Jã majiquẽe dope bairo baiimi ta. To bairi mani cáti nʉcʉbʉgoparãre ája, mani cajʉgo aáparãre,” Aarõre cʉ caĩñuparã.

41 To bairo ĩ, wecʉ macʉ wericʉre cájuparã. Cʉ áti yaparo cʉ áti nʉcʉbʉgorã cʉ boje ʉgayuparã na cawericʉre. “Mani wericʉ ñuu majuucõami,” caĩ wariñuuñuparã.

42 To bairo na cáto tʉjʉʉ Dio na cáaáweocoajupʉ, to cõona roorije na cabooata to bairo na áticõato ĩi. To bairo rooro majuu cãñuparã. Ñocoa, jõ bui macana, noo na cabooro cáti nʉcʉbʉgorã cãnicõañuparã. To bairona buiorique ã Dio ye quetire buiori maja cãniñaricarã na caucariquepʉ: “Yʉre áti nʉcʉbʉgorã mee camaja na camanopʉ cuarenta cʉmari majuu waibʉcʉrãre mʉja cajĩa joe buje mʉgo joowʉ,” Israel majare na caĩñupʉ Dio.

43 “Aperã macare mʉja cáti nʉcʉbʉgowʉ, Moló na caĩire, Renfán na caĩi quenare wericarã macare. Moló cʉ wiiacã menare cʉ mʉja cane aájupa. Renfán cʉ ñocore mʉja cawericʉ quenare mʉja cáti nʉcʉbʉgowʉ. To bairo mʉja cátaje wapa Babilonia macanare mʉjaare na yʉ jee aá rotigʉ na ya macapʉre,” caĩñupʉ Dio, caĩ ucayupa Dio ye quetire buiori maja cãniñaricarã, na caĩñupʉ Esteban.

44 ’Mani ñicʉa waibʉcʉrã ajeri mena na cáta wiire cacʉgoyuparã, Diore na cáti nʉcʉbʉgopa wiire cayucʉ manopʉ aáteñarã. Moisére, “To bairi wii ája,” Dio cʉ̃re cʉ caĩricarore bairona ti wiire cájuparã mani ñicʉa.

45 Na bero macana tunu ti wiire cacʉgo ʉjarã caneajuparã ati yepapʉ Josué mena ejarãpʉ. Josué mena na caejaro aperãre ati yepapʉ cãnibatanare na cabuubojayupʉ Dio. Nare Dio cʉ cabuuro bero ati yepapʉ yoaro ti wiire cacʉgoyuparã. Caberopʉ David ʉpaʉ cʉ cajãaropʉ quenare ti wiire cacʉgoyuparã mai.

46 Ʉpaʉ David ãnacʉre cʉ catʉjʉ wariñuuñupʉ Dio. To bairi ape wii cátigabajupʉ David, Diore na cáti nʉcʉbʉgopa wiire. Ocõo bairo Diore caĩñupʉ David: “Mʉa yʉ ñicʉ Jacobo ãnacʉ cʉ cáti nʉcʉbʉgoricʉ mʉ ã. Caroa wii, pairi wiire mʉ yʉ átibojagacʉpʉ,” Diore cʉ caĩñupʉ David.

47 To bairo átigabacʉ quena cátiquẽjupʉ mai. Cʉ macʉ Salomón maca Dio wiire cájupʉ caroa wiire, na caĩñupʉ Esteban.

48 —Dio ʉmʉrecoo macacʉ nipetiro carotii aniri camaja cʉ̃re na cátibojari wiipʉ jĩca wiirena ani majiquẽemi Dio. Ocõo bairi wame caĩ ucayupi Dio ye quetire buiori majocʉ cãniñaricʉ:

49 Ʉmʉrecoopʉre carotii yʉ ã. To bairo quenare ati yepa nipetiropʉ yʉ ã. To bairi to cãnacã paʉna cãcʉ yʉ cãno maca dope bairi wii jĩca wii yʉ cãnicõa anipa wii mʉja áti majiquẽe. Noo jĩca paʉ yʉ cãnipa paʉ maa, nipetiropʉ cãcʉ aniri.

50 Yʉ majuuna atie nipetiro ati yepa macajere yʉ cápʉ́. To bairi, “Dio cʉ cãnicõa anipa wiire cʉ yʉ átibojagʉ,” mʉja caĩata jocarãna mʉja ĩborã, caĩ ucayupi Dio ye quetire buiori majocʉ, na caĩñupʉ Esteban.

51 ’Diore cabai botiorã mʉja ã. Diore camajiquẽnare bairona rooro cayericʉna mʉja ã. Espíritu Santore mʉjaare cʉ camajiogabatiere mʉja apiquetinucu, mani ñicʉa na cátatore bairona.

52 Mani ñicʉa Dio ye quetire buiori maja cãniñaricarã nipetirãre na capopiyeyeyuparã. Caroa majuʉ camajare canetoo catiopaʉ cʉ cáatípere cabuio jʉgoyeyeri majare na cajĩa recõañuparã. Mʉja quena camajare canetoo catiopaʉre Dio Macʉrena aperãre cʉ mʉja cajooyupa, “Cʉ jĩacõaña,” ĩrã.

53 Mani ñicʉare Dio cʉ carotiriquere na cabuioyupa Dio tʉ macana. Mʉja roque Dio cʉ carotiriquere cacʉgo ʉjarã mʉja ã. Tiere cacʉgo ʉjarã anibana quena mʉja bai botio majuucõa, na caĩñupʉ Esteban.

54 To bairo Esteban na cʉ caĩrijere apirã, rooro majuu cʉ capunijiniñuparã.

55 Esteban maca Espíritu Santo cʉgo netori, ʉmʉrecoopʉ catʉjʉ mʉgoñupʉ. Tʉjʉ mʉgo, Dio ye caaji baterijere catʉjʉyupʉ. Jesu quena Dio mena catʉjʉnucuʉre catʉjʉyupʉ.

56 To bairo tʉjʉ: —Jʉ̃, ʉmʉrecoo capãro yʉ tʉjʉ. Topʉ yʉ tʉjʉ jĩcaʉ camajocʉre Dio Macʉrena cʉ Pacʉ Dio mena catʉjʉnucuʉre.

57 To bairo cʉ caĩro ĩ punijiniri cʉ caawaja tutiyuparã. Cʉ awaja, cʉ apigateerã na amoore capáa bipeyuparã. To bairo átiri jĩcaro mena cʉ tʉ atʉ ejari maca tʉjaropʉ cʉ cañe aájuparã, cʉ̃re mani jĩa rocacõato ĩrã. Na jutii cabui macajere tu we, cajooyuparã Saulo cawamecʉcʉre, cʉ cote rotirã.

59 Tu we, Estebare ʉ̃ta rupaa mena cʉ careyuparã, cʉ jĩarã yua. To bairo na cátibato quena Jesure cʉ caĩñupʉ Esteban: —Jesu, yʉ Ʉpaʉ, yʉ yerire boca neña.

60 To bairo ĩ, roca cumu, ocõo bairo caĩ awajayupʉ Esteban: —Yʉ Ʉpaʉ, to bairo yʉre na cátiere na majirioya, caĩ awajayupʉ. To bairo ĩ, cabai yajiyupʉ yua.