Matthew 5 in Naro

1 Eẽm ko Jeso ba xg'ae zi bóò kam kò xàbìm koe qaò, a síí gaa koe ntcõó, xu Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu hàà cgae Me.

2 Me tshoa-tshoa a xgaa-xgaa xu a máá:

3 “Ts'ee-ts'eekg'aièa nea gane ẽe tc'ẽem koe dxàua hãa igaba Nqari ba dtcãasea hãa ne, nqarikg'ai di x'aia nea gane di i khama.

4 Ts'ee-ts'eekg'aièa nea gane ẽe ko kg'ae ne, qgài-qgai tcáóè ne gha khama.

5 Ts'ee-ts'eekg'aièa nea gane ẽe ko cg'áré-cg'arese ne, nqõó ba ne gha q'õò khama.

6 Ts'ee-ts'eekg'aièa nea gane ẽe tchànoan xàbà máána hãa ne, a cáḿa máá ana ne, xg'ãàkaguè ne gha khama.

7 Ts'ee-ts'eekg'aièa nea ẽe thõò-xama-máákuan úúa ne, Nqarim ka ne gha thõò-xama mááè khama.

8 Ts'ee-ts'eekg'aièa nea gane ẽe q'ano-tcáó ne, Nqari ba ne gha bóò khama.

9 Ts'ee-ts'eekg'aièa nea gane ẽe ko tòókuan kúrú ne, Nqarim di ne cóá ne ta ne gha ma tciiè khama.

10 Ts'ee-ts'eekg'aièa nea gane ẽe ko tchànoan domka xgàraè ne, nqarikg'ai di x'aia nea gane di i khama.

11 Ts'ee-ts'eekg'aièa tua, ncẽè khóèan kòo nco̱i tu u, a ko xgàra tu u ne, a ko Tíí domka wèé zi gúù zi cg'ãè zi tshúù-ntcõase gatu ka nxàe ne.

12 Qãè-tcao méé tu naka tua cgabà-cgaban-tcao, gatu di surutan nqarikg'ai dia kaia hãa ke, gatà iim dàòm kaga ne kò porofiti xu xgàra ncẽe kò gatu cookg'ai koe ga hàna xu khama.

13 “Gatua nqõómkg'ai di tu ta̱be tu u. Igaba i kò ta̱bean di tsa̱u-q'ooan kaà cgae e, ne i gha gaicara ntama kúrúè a tsa̱u? Cúí gúù ga i qãèa máánaa hãa tite, kg'ama tchàa koe aaguè a khóèan ka náàès cúí si i.

14 “Gatua nqõóm di tu x'áà tu u. X'áé-dxoom xàbìm tc'amkg'ai koe hàna ba cuiskaga chóm̀mèa hãa tite.

15 Cúí khóè ga gataga lampi sa x'áà-x'aa naka q'ores ka nqãaka tòó sia hãa tite, igaba i gha téé-q'ooa sa koe tòó si, si gha wèé ne ẽe nquum q'oo koe hàna ne x'áàn máà.

16 Gatu di x'áàn méé i gatà iim dàòm ka khóè ne cookg'ai koe x'áà, naka ne gha nxãasega gatu di qãè tsééan bóò, naka nea gatu dim Xõòm nqarikg'ai koe hàna ba dqo̱m̀.

17 “Táá tu tc'ẽea máá, hààr ko x'áèan ko méé sa kana porofiti xu ko méé sa kaàkagu, ta tc'ẽe guu. Hààra Raa, hààr gha táá kaàkagu si ka, igabar ko hàà tseegukagu si.

18 Tseegua ner ko bìrí tu u a ko máá: Nqarikg'aian hẽé naka nqõókg'aian hẽéthẽéa gha kaà, igabam cúím góám cg'árém ga ba kana góá-hìim ka góáèa gúùan ga igaba x'áèan koe guu a kaà tite, i gha nxãakg'aiga síí wèé gúùan kúrúse.

19 Khama nxãaska, dìím wèém ẽe gha ncẽe x'áè-kg'áḿan ka cg'áré ba kaàkagu ba, a ba a ncẽes gúù sa kúrúan khóè ne xgaa-xgaa ba, nxãa ba gha nqarikg'ai di x'aian koe cg'áré ba ta ma tciiè. Igaba ẽe ko x'áè-kg'áḿan kúrú, a ba a ko xgaa-xgaa a ba, nxãa ba gha nqarikg'ai di x'aian koe kaia ba ta ma tciiè.

20 Bìrí tu ur ko a ko máá: Gatu di tchànoan kòo x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xu dian hẽé naka Farasai xu dian hẽéthẽé nqáé tama ne tu cuiskaga nqarikg'ai di x'aian koe tcãà tite.

21 “Kóḿa tu hãa, ne kò ncìí kuri di ne khóè ne bìríè a ko máá: ‘Táá cg'õo guu.’ ‘Wèém ẽe gha cg'õo ba gha xgàrakuan tééa máá,’ téméè.

22 Igabar ko Tíía bìrí tu u a ko máá: Dìím wèém ẽe qõesem koe xgóà hãa ba gha xgàrakuan tééa máá. Gataga dìím wèém ẽe ko qõese ba bìrí a máá: ‘Káà hùi tsi gúù tsi i,’ témé ba gha x'áèan di xu kaia xu cookg'ai koe xo̱ara mááse. Igaba dìím wèém ẽe ko máá: ‘Tsáá káà tc'ẽe tsi gúù tsi,’ témé ba chõò tamas c'ees dxãwam dis ka tééa mááèa hãa.

23 “Khama nxãaska, ẽe tsi kò tsaris aba sa altaram koe úú ne, a tsi a ko gaa koe tc'ẽe-tc'ẽese tsáá qõe ba c'ẽes gúù sa tsáá cgoa úúa sa ne,

24 méé tsi tsari aban gaa koe guu, altaram cookg'ai koe. Naka tsia kg'aia qõò naka síí tsáá qõem cgoa tòókuan kúrú, naka nxãwa hàà tsari aban úú.

25 “Qháésega méé tsi ẽe ko chìbi-chibi tsim cgoa kóḿku, ẽe tsi kòo xgàrakuan dis qhàìs koe síí cgoa me ne. Nxãa tama kò ii nem gha xgàra-kg'aom tshàu q'oo koe tcãà tsi, me gha xgàra-kg'ao ba qáé-kg'aom tshàu q'oo koe tcãà tsi, tsi gha qáé-nquus koe tcãàè.

26 Tseegua ner ko bìrí tsi a ko máá: cuiskaga tsi gaa koe tcg'oara hãa tite, a gha nxãakg'aiga síí ẽe qaùa hãam mari-coa ba suruta.

27 “Kóḿa tu hãa i kòo ncẽeta mééè a ko máá: ‘Táá cg'áràn kúrú guu,’ téméè.

28 Igabar ko Tíí bìrí tu u a ko máá: wèém khóèm ẽe ko dxàe-khoe sa bóò, a ba a ko ncóó si ba, ncãa nxãakamaga cg'áràn kúrú cgoa si tcáóa ba koe.

29 A ncẽè kg'áò xòè dim tcgáím tsarim kòo chìbian kúrúkagu tsi ne méé tsi nxo̱bea tcg'òó naka aagu me. Qãè e, c'ẽe xòèa tsi gha aaguè sa ke, wèé tc'áróa tsi chõò tamas c'ees dxãwam dis koe xaoa tcãàèan ka.

30 Gataga ncẽè kg'áòm x'õàm tsarim kòo chìbian kúrúkagu tsi ne méé tsi q'ãea tcg'òó naka aagu me. Qãè e c'ẽe xòèa tsi gha aaguè sa, wèé tc'áróa tsi gha chõò tamas c'ees dxãwam dis koe tcãàèan ka ke.

31 “Gataga i kò ncẽeta mééè a ko máá: ‘Dìím wèém ẽe ko gam dis khóès cgoa q'aa ba méém tcgãya sa góá máá si, q'aa cgoa siam hãa di sa,’ ta mééè.

32 Igabar ko Tíí bìrí tu u a ko máá: Wèém khóèm ẽe ko gam dis khóè sa aagu ba, cg'árà nes kúrúa domka tamase, ba ko cg'árà-kg'ao sa kúrú si, me ko dìím wèém ẽe ko aaguèas khóè sa séè ba cg'áràn kúrú, tar ko méé.

33 “Gataga tu kóḿa hãa, ne kò ncìí kuri di ne khóè ne bìríè a ko máá: ‘Táá tshúù-ntcõan cgoa gaìse guu, igaba méé tsi tsari gaìsean X'aigam Nqarim cookg'ai koe tseegukagu,’ téméè.

34 Igabar ko Tíí bìrí tu u a ko máá: Táá gaìse guu, nqarikg'ai cgoa ga igaba, Nqarim dis ntcõó-q'oos x'aian di si i ke,

35 kana nqõómkg'ai cgoa ga igaba, Gam di nqàrèa nem ko tòó qgáì i ke, kana Jerusaleman cgoa ga igaba, kaiam X'aigam dim x'áé-dxoo me e ke.

36 Gataga méé tsi táá tcúúa tsi cgoa gaìse guu, cuiskaga tsi cúím c'õòm tsarim ga ba kúrú nakam q'úú kana ntcùúa hãa tite ke.

37 Kg'amaga méés gatu dis ‘Eè’ sa ‘Eè’ sa ii, nakas gatu dis ‘Eẽ ẽe’ sa ‘Eẽ ẽe’ sa ii. A ncẽè c'ẽes gúù sa tsi kò ncẽe zi kg'ui zi koe càùa mááse nes gha nxãa sa dxãwam koe guua.

38 “Kóḿa tu hãa i kòo ncẽeta mééè a ko máá: ‘Tcgáí ba méém tcgáím c'ẽem domka tcg'òóè, nakam xõ̱ó ba xõ̱óm domka tcg'òóè,’ ta mééè.

39 Igabar ko Tíí bìrí tu u a ko máá: Táá cg'ãè tc'ẽem khóè ba ka̱bia máá guu, igaba dìím wèém ẽe ko kg'áò xòè di góóa tsi koe xg'áḿ tsi ba, nxãa ba c'ẽem góó xòè ba máà thẽé nakam xg'áḿ.

40 A ncẽè khóèm kò xgàrakuan dis qhàìs koe úú tsi, a tsari subu marian di qgáían séè kg'oana ne, máà me gataga thẽé tsari kaisa marian di qgáía ne.

41 Dìím wèém ẽe gha ko chùi tsi, cúím kilomitara ba tsi gha gam di zi gúù zi xgàm a qõò ba, nxãam cgoa méé tsi cám̀ kilomitaran qõò.

42 Máà ẽe ko dtcàrà tsi ba, naka ẽe cgóbè cgae tsi kg'oana ba táá q'aumana guu.

43 “Kóḿa tu hãa i kòo ncẽeta mééè a ko máá: ‘Tsáá ka c'ẽe ba méé tsi ncàm̀, naka tsia tsarim cg'õo-kg'ao ba hòre,’ téméè.

44 Igabar ko Tíía bìrí tu u a ko máá: Gatu di cg'õo-kg'aoan méé tu ncàm̀, naka còrèa máá ẽe ko xgàra tu u ne,

45 naka tua gha nxãasega gatu ka Xõòm nqarikg'ai koe hànam di tu cóá tu ii. Gam dis cáḿ sam ko kúrú si ẽe cg'ãè ne hẽé naka ẽe qãè ne hẽéthẽé qaò cgae, a ba a ko túúan ẽe tchàno ne koe hẽé naka ẽe kàma ne koe hẽéthẽé tsééa úú.

46 Eẽ ncàm̀ tua hãa ne tu kò ncàm̀a hãa, ne ia gha dùútsa surutan ka̱bisea máá tu u? Mari xg'ae-xg'ae-kg'ao xu igaba xu ko thẽé gataga hẽé khama.

47 A ncẽè gatu di qõean cúí ga tu kòo tsgám̀kagu, ne tu ko dùús cgáé sa kúrú? A tãá zi qhàò zi di ne igaba ne gáé thẽé gataga hẽé tama?

48 Nxãaska méé tu tchàno ii, ncẽem ma gatu ka Xõòm nqarikg'ai koe hàna ba ma tchàno Me e khamaga ma.