Mark 12 in Carapana

1 Ĩ quetibʉjʉ yaparo, ati wãme ĩcõñarĩ na quetibʉjʉ jʉ̃goyupʉ Jesús. Atore bairo na ĩñupʉ̃: “Ãñupʉ̃ jĩcãʉ̃ wese upaʉ. Cʉ̃ pʉame ʉse wesere qũẽnoñupʉ̃. Bairo ti wesere ote yaparo, cʉ̃ wesere jãnía ẽñotayupʉ ʉ̃tã rupaa mena. Áti yaparo, ʉse ocore na canumuparo cʉ̃ãrẽ qũẽnoñupʉ̃. Áti yaparo, na cacoteri wii caʉ̃mʉarĩ wii, torre cʉ̃ãrẽ qũẽnoñupʉ̃. Bairo qũẽno yaparori bero, acoásúpʉ cayoaropʉ. Mai, ágʉ jʉ̃goye, cʉ̃ wesere wasocũñupʉ̃ aperã paari majãrẽ, wapatagʉ.

2 Cabero yua, ʉse cabʉtiri yʉtea caetaro masĩrĩ, cʉ̃ ʉ̃mʉ jĩcãʉ̃rẽ cʉ̃ joyupʉ cʉ̃ ya wesere cʉ̃ cawasoricarã tʉpʉ. Cʉ̃rẽ na cawasorique wapare boʉ, cʉ̃ joyupʉ, tie wapare cʉ̃ jeatíbojaáto, ĩ.

3 Bairo cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ cʉ̃ cajomiatacʉ̃ãrẽ, wese paari majã pʉame, cʉ̃ caetaro cʉ̃ qũẽñuparã. Bairo cʉ̃ qũẽrĩ, ñe ũnie mácʉ̃ cʉ̃ átitunuo joyuparã.

4 Tunu ti wese upaʉ pʉame apei cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ cʉ̃ joyupʉ. Cʉ̃ cʉ̃ãrẽ torea bairo cʉ̃ ásuparã. Roro cʉ̃ átieperi, cʉ̃ rʉpoare rií witio joroque cʉ̃ payuparã.

5 Cabero ti wese upaʉ apei cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ cʉ̃ joyupʉ tunu. Bairo topʉ cʉ̃ caetaro, cʉ̃ pajĩã rocacõãñuparã ti wese cacoteri majã yua. Cabero capããrã na jonemomiñupʉ̃ tunu. Bairo topʉ na caetaro, ti wesere cacoteri majã pʉame jĩcããrãrẽ na qũẽñuparã. Aperãrẽ na pajĩã recõãñuparã.

6 “Bairo na caáto bero, jĩcãʉ̃ã rʉsayupʉ yua, cʉ̃ macʉ̃ bʉtioro cʉ̃ camai majũʉ̃ jeto. Bairo bairi ti wesepʉ cʉ̃ joyupʉ, atore bairo ĩ tʉ̃goñarĩ: ‘Cʉ̃ roquere cʉ̃ nʉcʉ̃bʉgobujiorãma, yʉ macʉ̃ cʉ̃ caãnoi.’

7 Bairo cʉ̃ caĩtʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, wese paari majã pʉame ti wese upaʉ macʉ̃ cʉ̃ caatóre ĩñarĩ, ãmeo ĩñuparã: ‘Atíyami ati wese upaʉ macʉ̃. Cʉ̃ã niñami cʉ̃ pacʉ cʉ̃ cariaro bero ati wesere cacʉ̃goʉsapaʉ. Bairi cʉ̃ marĩ pajĩãrocacõãto. Bairo marĩ caápata, ati wese uparãrẽ bairo marĩ tuagarã,’ ãmeo ĩñuparã na majũ.

8 Bairo caĩrã ãnirĩ na caĩrõrẽã bairo ásuparã. Ti wese tʉ̃nipʉ cʉ̃ ñeowa átí, cʉ̃ pajĩã rocacõãñuparã,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús.

9 Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩ jẽniñañupʉ̃ cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ catʉ̃gori majãrẽ: “¿Dope bairo ácʉmi mʉjãã ĩ tʉ̃goñañati cʉ̃ macʉ̃rẽ na capajĩãrocaro bero ti wese upaʉ pʉame? Bairo átigʉmi: Topʉ á, ti wese paari majãrẽ na pajĩã recõãgʉmi. Bairo na átireri bero, aperãrẽ cʉ̃ wesere coteroticũgʉmi,” na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ catʉ̃gori majãrẽ.

10 Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “¿Atie quetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ mʉjãã ĩñaetinucũñati Dios yaye bʉsʉrica tutipʉ? Mʉjãã masĩrã. Bairo ĩña: ‘Ʉ̃tã mena cawii qũẽnorĩ majã jĩcã ʉ̃tããrẽ na caboetimiatacʉ̃ãrẽ, tia pʉame caãnimajũrĩcã nigaro. Tia camanicõãta, wii manibujioricaro.

11 Dios pʉame bairoa ásupi. Bairo cʉ̃ caátore ĩñarã, marĩ tʉ̃goña ʉseaniña,’ ĩ quetibʉjʉya Dios yaye bʉsʉrica tutipʉ,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús tia ʉ̃tããrẽ bairo cʉ̃ cabairijere.

12 Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, to macããna pʉame masĩcõãñuparã Jesús cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ. “Marĩ pʉame tia ʉ̃tããrẽ carocari majãrẽ bairo marĩ ãniña. Bairi marĩrẽã ĩgʉ ĩcʉ̃mi Jesús,” ĩ tʉ̃goñañuparã. Bairo ĩ tʉ̃goñamasĩrĩ jicoquei Jesure cʉ̃ ñegamiñuparã. Bairo cʉ̃ ñegamirãcʉ̃ã, cʉ̃ ñemasĩẽsuparã, camasãrẽ na uwirã. Bairi tocãrõã jãnarĩ acoásúparã.

13 Cabero tunu fariseo majã jĩcããrã bairi Herodes yarã cʉ̃ãrẽ Jesutʉ na joyuparã, “¿Dope bairo rorije cʉ̃ bʉsʉo joroque marĩ ánaati? Bairo roro Jesús cʉ̃ cabʉsʉata, cʉ̃ marĩ bʉsʉjã masĩgarã,” ĩrã.

14 Bairi na cajoatana Jesús tʉpʉ etarã, atore bairo qũĩ jẽniñañuparã: —Cabuei, jãã masĩña merẽ mʉ caátiãnierẽ. Mʉa, caroaro cariape minucũña. Aperã roro na cabaurije, aperã caroaro na cabaurije jʉ̃gori mee na miñabeseya. Mʉa, cariapea Dios marĩrẽ cʉ̃ caãnirotiricarorea bairo mʉ bueya. Bairo cabai ãnirĩ, ¿dope bairo mi tʉ̃goñañati romano majã marĩrẽ na carotirijere? ¿To ñuñati quetiupaʉ emperadore camasã yaye dinerore jeri, jãã cajoata, o to ñueticʉti? —qũĩ jẽniñañuparã.

15 Jesús pʉame roro na caĩtʉ̃goñarĩjẽrẽ masĩcõãrĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃: —¿Nopẽĩrã, “Roro qũĩáto,” caĩrãrẽ bairo yʉ mʉjãã ĩ jẽniñañati? Jaʉ, yʉre joñijate moneda tiire, caroaro marĩ caĩñaparore bairo ĩrã —na ĩñupʉ̃.

16 Bairo na canunirõ, atore bairo na ĩñupʉ̃: —¿Noa riapé to tusayati, ti moneda tiiacapʉre? Tunu bairoa, ¿noa wãme woaturique to tusayati? —na ĩ jẽniñañupʉ̃ Jesús. Bairo cʉ̃ caĩrõ, na pʉame ĩñuparã: —Emperador quetiupaʉ ya wãme, bairi tunu, cʉ̃ riape tusaya ti tii moneda tiiacapʉre —qũĩñuparã.

17 Bairo na caĩquetibʉjʉro, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ Jesús tunu: —Toroque emperador quetiupaʉre cʉ̃ yaye caãnierẽ cʉ̃rẽ cʉ̃ tunuojoya. Tunu bairoa Dios yaye caãnierẽ Diore cʉ̃ jonucũña —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús fariseojããrẽ. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃go acʉacoasuparã.

18 Cabero jĩcããrã saduceo majã na caĩrã qũĩñarásúparã Jesure. Mai, saduceo majã pʉame atore bairo caĩtʉ̃goñarĩ majã ãñuparã: “Camasã cariacoatana, nopẽ bairo catitunu masĩẽnama,” ĩ tʉ̃goñañuparã. Bairi atore bairo qũĩñuparã Jesure:

19 —Cabuei, Moisés ãnacʉ̃ atore bairo marĩrẽ ĩ woacũñañupĩ tirʉ̃mʉpʉre: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cawãmojiyaricʉ cʉ̃ nʉmo mena pũnaa mácʉ̃ã cʉ̃ cariacoapata, cʉ̃ ãnacʉ̃ bai pʉame cʉ̃ buiacore cõ cʉ̃ wãmojiyaáto. Bairo cʉ̃ caáto, cʉ̃ pũnaa caãniparã pʉame cʉ̃ ãnacʉ̃ pũnaarẽ bairo ãnibujiorãma,” ĩcũñupĩ.

20 Tiere mʉ masĩĩ. Bairi ape wãmerẽ ĩcõñarĩ jãã quetibʉjʉpa mai: Ãñuparã jĩcãni, jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ caãnacʉ̃ã majũ jĩcãʉ̃ pũnaa. Bairi cajʉ̃gocʉ pʉame wãmojiya jʉ̃goyupʉ. Cabero pũnaa mácʉ̃ã riacoásúpʉ.

21 Bairi cʉ̃ ãnacʉ̃ bai pʉame cʉ̃ buiacore wãmojiyayupʉ tunu. Cabero pũnaa mácʉ̃ã riacoásúpʉ cʉ̃ cʉ̃ã. Tunu bairoa cʉ̃ ãnacʉ̃ bai apei pʉame cʉ̃ buiacore wãmojiyayupʉ tunu. Cabero cʉ̃ cʉ̃ã riacoásúpʉ pũnaa mácʉ̃ã.

22 Bairi bairo jeto baiyuparã nipetiro na ãnana bairã, aperã cʉ̃ã. Bairo nipetiro cõ mena nʉmocʉtimirãcʉ̃ã, cõ mena pũnaa mána jeto riapeticoasuparã. Cabero na ãnana nʉmo caãnimirĩcõ cʉ̃ã riacoásúpo.

23 Bairo ati yepapʉ nipetirã nʉmo caãnacõ ãnirĩ yua, cariaricarã tunu na cacatiropʉ na caãno, ¿ni nʉmo majũ cõ ãnicʉti? —qũĩ jẽniñañuparã saduceo majã Jesure.

24 Bairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús: —Mʉjãã, saduceo majã, Dios yaye cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽ, bairi cʉ̃ tutuarije cʉ̃ãrẽ mʉjãã tʉ̃goña mawijiacoaya, bairo ĩrã.

25 Ape ʉmʉrecóore caʉ̃mʉa, carõmia cʉ̃ã catiri caetaparã pʉame nʉmo manigarãma. Ángelea majã, ʉmʉrecóo macããna na caãnorẽ bairo nigarãma.

26 Apeyera tunu mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉgʉ: Cariacoatana nimirãcʉ̃ã tunu na cacatirore Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caquetibʉjʉwoacũrĩcã tutipʉ mʉjãã ĩñaetinucũñati ati wẽẽrẽ. Ti tutipʉ yucʉ ʉ̃mirõcʉ̃ã caʉ̃petietiire cʉ̃ caquetibʉjʉricapaʉpʉ atore bairo ĩ woatuyupi Moisés: “Yʉa, yʉ ãniña Abraham, cʉ̃ macʉ̃ Isaac, bairi cʉ̃ macʉ̃ Jacob quetiupaʉ caãnacʉ̃,” ĩñupĩ.

27 Bairo cʉ̃ caĩrõĩ, marĩ masĩña: ¡Dios pʉame cayasirã ãnana ũna quetiupaʉ mee niñami! Cacatirã majũ quetiupaʉ roque niñami. Tiere mʉjãã tʉ̃goña mawijiacoaya —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús saduceo majãrẽ.

28 Bairo na caãmeo bʉsʉpẽnirĩjẽrẽ catʉ̃goatacʉ jĩcãʉ̃ Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobuei pʉame bairo Jesús caroaro cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃gori, Jesutʉ etayupʉ. Bairo cʉ̃tʉ eta, atore bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃ Jesure: —Cabuei, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ mena macããjẽ, ¿dise pʉame caãnimajũrĩjẽ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ to ãniñati? —qũĩ jẽniñañupʉ̃.

29 Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús caʉ̃mʉrẽ: —Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩjẽ mena macããjẽ cabuijãñurõ netõrõ carotirije atore bairo niña: “Tʉ̃goya mʉjãã Israel macããna. Dios marĩ Pacʉ jĩcãʉ̃ niñami. Apei maniñami.

30 Bairi mʉjãã caátiãnie nipetirije mena cʉ̃ maiña. Tunu bairoa mʉjãã yeripʉ, mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽ nipetirije mena cʉ̃ maiña. Tunu bairoa mʉjãã catutuarije nipetirije mena cʉ̃ maiña.”

31 Atie rocajãñurĩ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ torea bairo jãñurĩ niña tie cʉ̃ã. Bairo ĩña: “Mʉjããtʉ macããna cʉ̃ãrẽ mʉjãã rupaʉre mʉjãã camairõrẽã bairo na maiña.” Tie Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ tocãnacã wãme netõrõ caãnimajũrĩjẽ niña. Ape wãme tie netõrõ caãnie maa —qũĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cajʉ̃gobueire.

32 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, qũĩñupʉ̃ Jesure: —Cabuei, cariape miña. Mʉ caĩquetibʉjʉrijere bairo baiya: Dios marĩ Pacʉ jĩcãʉ̃ã niñami. Apei maniñami.

33 Marĩ caátiãnie nipetirije mena cʉ̃ marĩ maigarã. Tunu bairoa marĩ yeripʉ, marĩ catʉ̃goñarĩjẽ nipetirije mena cʉ̃ marĩ maigarã. Tunu bairoa marĩ catutuarije nipetirije mena cʉ̃ marĩ maigarã. Marĩtʉ macããna cʉ̃ãrẽ marĩ rupaʉre marĩ camairõrẽã bairo na marĩ maigarã. Tie pʉame marĩ catʉ̃gopeoro, waibʉtoa rii altapʉ marĩ cajoemʉgõ jonucũrĩjẽ tocãnacã wãme netõrõ caãnimajũrĩjẽ niña —qũĩñupʉ̃.

34 Jesús pʉame caroaro cʉ̃ cayuro tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃: —Petoaca rʉsaya Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉpʉ mʉ caetapee. Bairo cʉ̃ caĩrõ bero yua, cʉ̃ jẽniña uwiri, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ jẽniñanemoesupʉ.

35 Bairo Jesús Dios ya wii templo wiipʉ camasãrẽ na bueãcʉ̃, atore bairo na ĩñupʉ̃ cʉ̃tʉ caãnarẽ: —¿Dopẽĩrã Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã pʉame, “Mesías, ‘Dios cʉ̃ cajoʉ,’ na caĩrẽ David ãnacʉ̃ pãrãmi ãnigʉmi” na ĩ quetibʉjʉnucũñati?

36 David ãnacʉ̃ pʉame Espíritu Santo cʉ̃rẽ cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori, atore bairo ĩ woatuyupi: ‘Dios pʉame yʉ Quetiupaʉre atore bairo qũĩwĩ: “Ato ruiya cariape nʉgõã pʉame mai. Mʉ pesua caãnanarẽ na yʉ canetõnʉcãrõ bero, mʉ pʉame na mʉ rotimasĩgʉ,”’ ĩñupĩ David ãnacʉ̃, Dios cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ.

37 Bairo Mesíare, “Yʉ Quetiupaʉ,” cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, ¿dope bairo cʉ̃ pãrãmi majũ cʉ̃ ãnibujiocʉti? —na ĩ jẽniñañupʉ̃ Jesús cʉ̃tʉ caãnarẽ. Na pʉame capããrã ãñuparã cʉ̃ yaye quetibʉjʉriquere ʉseanirĩqũẽ mena catʉ̃goʉsarã.

38 Bairo Jesús camasãrẽ na quetibʉjʉãcʉ̃, atore bairo na ĩñupʉ̃: “Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã na caátiãnierẽ tʉ̃goñamasĩña: Na pʉame jutii cayowerijere jãñajesoyama. Bairo cajãñarã ãnirĩ plazapʉ na caáñesẽãta, nipetiro camasã nʉcʉ̃bʉgoricaro mena na cajẽnirõrẽ bonucũñama.

39 Tunu bairoa ñubuerica wiiripʉ na caápáta, caroapaʉri jetore ruiganucũñama. Tunu bose rʉ̃mʉ caãno narẽ na capiiata, caroapaʉre ruiri ʉgaganucũñama.

40 Tunu bairoa cawapearã rõmirĩ ya wiirire ẽmanucũñama. Tunu yoaro Diore cʉ̃ jẽniñubue tonucũñama. Na pʉame roque aperã netõjãñurõ popiye tãmʉogarãma.”

41 Jĩcã rʉ̃mʉ templo wiipʉ ãcʉ̃, camasã na yaye dinerore na cajããnucũrĩ patatʉ ruiyupʉ Jesús. Bairo totʉ ruiãcʉ̃, ti patapʉ na dinerore jori majãrẽ na ĩñajoyupʉ. Capããrã ãñuparã pairo cadinerocʉna. Na pʉame dinero jããrĩcã pataripʉ na yaye dinerore jããrã ásuparã.

42 Na bero cawapeao cabopacao cʉ̃ã jããñupõ pʉga moneda, cobre tiiriacarẽ, cacʉ̃goeco majũ nimiocʉ̃ã.

43 Bairo cõ caáto ĩña, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ: —Ãnoa cadinero cʉ̃gonetõõrã ãnirĩ narẽ catuarijere, dinerore na cajããnucũrĩ patapʉ jããñama. Atio cawapeao pʉame cabopacanetõõ ãnirĩ, cõ cacʉ̃gomirĩjẽ nipetirijere jããcõãñamo. Bairi cariape mʉjããrẽ ñiña: Dios cʉ̃ caĩñajoro atio pʉame cadinero cʉ̃gorã netõõjãñurõ jããñamo —na ĩñupʉ̃ Jesús.