Matthew 13 in Achi

1 Chupa laꞌ la kꞌij, ri Jesús xel bi pa ri ja y xeꞌtzꞌula chuchiꞌ ri mar.

2 Y uqꞌuiyal winak cꞌut xemolotaj chiriꞌ pa cꞌo wi Rire. Ruma laꞌ, ri Jesús xoc chupa jun barco, xtzꞌuyiꞌ chupa y conoje ri winak xecanaj can chuchiꞌ ri mar.

3 Yey Rire xujek uyaꞌic uqꞌuiyal cꞌutunic chiquiwach rucꞌ tak cꞌambal naꞌoj, jewaꞌ xubiꞌij chique: «Jun awanel xel bi chaꞌ queꞌawanok.

4 Ecꞌuchiriꞌ catajin che ujopopexic rijaꞌ, cꞌo xtzak can chuchiꞌ ri be. Xecꞌun cꞌu lo tzꞌiquin y xoꞌlquitija bi.

5 »Cꞌo ijaꞌ xtzak can pa tak abaj; yey ruma na jinta uqꞌuiyal ulew chuxeꞌ, xel tan lo rijaꞌ.

6 Ecꞌuchiriꞌ xel lo ri kꞌij, xcꞌatic; yey ruma na jinta ratzꞌayak, xchakijic.

7 »Cꞌo ijaꞌ xtzak can pa tak qꞌuix. Ecꞌu ri qꞌuix xqꞌuiyic yey rijaꞌ xjikꞌ can chuxeꞌ.

8 »Noꞌj cꞌo ijaꞌ xtzak can pa chomilaj ulew. Ecꞌu riꞌ waꞌ lic xuꞌan rekaꞌn. Cꞌo ne jujun rakan xuya jun ciento, cꞌo jujun chic xuya sesenta y cꞌo xuya treinta.

9 China cꞌu ri cꞌo utanibal che utayic, ¡chuta cꞌu riꞌ!» xchaꞌ.

10 Ecꞌu rutijoꞌn xekib rucꞌ ri Jesús y xquitzꞌonoj che: —¿Suꞌbe cacꞌutun la chiquiwach ri winak rucꞌ tak cꞌambal naꞌoj? —xechaꞌ.

11 Ri Jesús xucꞌul uwach: —Chiwe riꞌix yaꞌtalic cakꞌalajisax runaꞌoj ri Dios chwi rutakanic petinak chilaꞌ chicaj; noꞌj chique tak ri winak, na yaꞌtal taj.

12 Ma china ri cꞌo umajom chic, riꞌ cayaꞌtaj ne che chaꞌ más cꞌo cumajo. Noꞌj china ri na jinta cꞌo umajom, camaj ne che ri cuchꞌobo umajom chic.

13 Ruma laꞌ quinchꞌaꞌt cucꞌ rique xa rucꞌ tak cꞌambal naꞌoj. Ma tob rique quetzuꞌnic, e junam rucꞌ na quetzuꞌn taj; tob quetanic, e junam rucꞌ na quetan taj y e riꞌ na jinta cꞌo caquimaj usucꞌ.

14 Ma ri quicꞌulumam rique e cuꞌana pachaꞌ rubiꞌim can ri Dios ruma ri kꞌalajisanel Isaías: Riꞌix tob quixtanic, na jinta cꞌo quimaj usucꞌ che ri quito; y tob ne quixtzuꞌnic, na jinta cꞌo quimaj usucꞌ che ri quiwilo.

15 Ma wa tinamit lic uꞌanom co ri canimaꞌ; e pachaꞌ lic cꞌayew chique quetanic, y ri quiwach e pachaꞌ yupulic. Jecꞌulaꞌ na jinta cꞌo caquilo, na jinta cꞌo caquito y na jinta cꞌo caquimaj usucꞌ; yey na caquitzelej tane quitzij chinuwach chaꞌ jelaꞌ quebenucunaj xchaꞌ.

16 »Noꞌj riꞌix lic nim ikꞌij iwalaxic, ma ri Dios cuya chiwe quiwilo y quita janipa ri cuꞌan Rire wuma riꞌin.

17 Pakatzij wi cambiꞌij chiwe: Ojertan uqꞌuiyal kꞌalajisanelab y ticawex jusucꞌ quibinic quisilabic lic xcaj caquil bi janipa ri quiwil riꞌix woꞌora; pero na xquimaj ta chi rilic bi. Lic xcaj caquita bi janipa ri quita riꞌix woꞌora, pero na xquimaj ta chi utayic bi.

18 »Chita cꞌut saꞌ queꞌelawi ri cꞌambal naꞌoj puwi ri awanel.

19 Rijaꞌ xtzak can chuchiꞌ ri be, e pachaꞌ ri ticawex quetaw re ri chꞌaꞌtem chwi rutakanic ri Dios yey na caquimaj ta usucꞌ. Cacꞌun cꞌu lo ritzel winak y caresaj bi ri chꞌaꞌtem xtiquiꞌ pa canimaꞌ.

20 »Rijaꞌ xtzak can pa tak abaj, e pachaꞌ ri ticawex caquita Ruchꞌaꞌtem ri Dios y caquicoj rucꞌ quiꞌcotemal.

21 Pero ruma na e tiquil ta chi utz, na quecowin taj. Ma echiriꞌ cacꞌun lo cꞌambal quipa o queternabex rucꞌ cꞌax ruma quicꞌulum Ruchꞌaꞌtem ri Dios, quepajtaj cꞌu riꞌ.

22 »Rijaꞌ xtzak can pa tak qꞌuix e pachaꞌ ri ticawex caquita Ruchꞌaꞌtem ri Dios. Pero rubis quicꞌuꞌx chwi tak ri cajawax chique, rucꞌ ri socosoꞌnic re tak ri beyomalil, cusachisaj uwach Ruchꞌaꞌtem ri Dios cꞌo pa canimaꞌ. Ruma cꞌu riꞌ, na jinta cꞌana quijikꞌobalil quilitaj che ri quibinic.

23 »Noꞌj rijaꞌ xtzak can pa chomilaj ulew e pachaꞌ ri ticawex caquita Ruchꞌaꞌtem ri Dios, lic caquimaj usucꞌ y lic cꞌo cꞌu quijikꞌobalil quilitaj che ri quibinic. E jelaꞌ pachaꞌ rijaꞌ lic xuꞌan rekaꞌn; cꞌo ne jujun rakan xuya jun ciento, cꞌo jujun chic xuya sesenta y cꞌo xuya treinta —xcha ri Jesús.

24 Ri Jesús xutzijoj tanchi jun cꞌambal naꞌoj chique: «Ri cuꞌana pa rutakanic ri Dios petinak chilaꞌ chicaj e jelaꞌ pachaꞌ ri xuꞌano echiriꞌ jun achi xutic chomilaj ijaꞌ trigo chwa ri rulew.

25 Ecꞌuchiriꞌ quewar conoje ri ticawex, xopon jun achi tzel caril ri rajaw rulew; xeꞌlakꞌay cꞌu riꞌ xutic can rakꞌes cizaña chuxoꞌl ri trigo y xeꞌec cꞌut.

26 Xel cꞌu lo ri trigo y echiriꞌ xpokꞌic, xkꞌalajin rakꞌes cꞌo chupa.

27 Ecꞌu ri aj chaquib xeꞌquibiꞌij che ri rajaw ri ticoꞌn: “Kajawal, we chomilaj ijaꞌ xeꞌtica la chwa rulew la, ¿pachawi cꞌu riꞌ xpe wi rakꞌes xel lo chupa?”

28 »Yey ri rajaw ri ticoꞌn xubiꞌij chique: “Cꞌo junok laꞌ tzel quinrilo xoluꞌtica chupa.” Xquibiꞌij cꞌu ri raj chaquib che: “We caꞌaj la, queꞌkamichꞌa ronoje rakꞌes chupa.”

29 »Ecꞌu ri rajaw ri ticoꞌn xubiꞌij chique: “Na quiꞌmichꞌa taj; ma we ximichꞌ rakꞌes, cꞌaxtaj quimichꞌ ri trigo rucꞌ.

30 Chiyaꞌa luwar cheqꞌuiy na junam, copon na rukꞌijol ri molonic. Ma cꞌa e chiriꞌ quebenutak ri waj chac chaꞌ caquimol na rakꞌes nabe, caquiꞌan chiyataꞌj y caquixim upa re caporoxic. Tecꞌuchiriꞌ, caquimol ri trigo y queꞌquiyaꞌa pa cacꞌoliꞌ wi ri trigo weꞌin”» xchaꞌ.

31 Ri Jesús xutzijoj tanchi jun cꞌambal naꞌoj chique: «Rutakanic ri Dios petinak chilaꞌ chicaj e pachaꞌ juna ijaꞌ re moxtasa xutic jun achi chwa ri rulew.

32 Pakatzij wi, laꞌ liꞌjaꞌ e más chꞌutiꞌn chwa tak rijaꞌ; noꞌj we xqꞌuiyic, más canimar chwa tak rakꞌes y cuꞌana pachaꞌ jun cheꞌ. Quecꞌun ne ri tzꞌiquin quexiqꞌuicꞌ che ruwa caj y caquiꞌan quisoc puwi tak rukꞌab» xchaꞌ.

33 Ri Jesús xutzijoj wa jun chic cꞌambal naꞌoj chique: «Rutakanic ri Dios petinak chilaꞌ chicaj e pachaꞌ ri levadura. Ma echiriꞌ juna ixok cuꞌan pam, cucꞌam jubikꞌ levadura y cutuc chuxoꞌlibal oxib pajbal harina; yey ri levadura cusipowirisaj upa ronoje ri kꞌor» xchaꞌ.

34 Ri Jesús xucꞌut ronoje waꞌ chique ri winak rucꞌ tak cꞌambal naꞌoj y na jinta cꞌo xucꞌutu we na rucꞌ ta cꞌambal naꞌoj xuꞌano.

35 E xuꞌan waꞌ chaꞌ e cuꞌana rubiꞌim can ri jun kꞌalajisanel echiriꞌ xutzꞌibaj: Rucꞌ tak cꞌambal naꞌoj quincꞌutunic; e cankꞌalajisaj ri na etaꞌmatal ta chwi lo ri jekebal re ruwachulew xchaꞌ.

36 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xebuchꞌaꞌbej can ri winak y xoc bi pa ja. Xekib cꞌu rutijoꞌn rucꞌ y xquitzꞌonoj che: —Kajawal, kꞌalajisaj la chike saꞌ queꞌelawi ri cꞌambal naꞌoj puwi rakꞌes cizaña —xechaꞌ.

37 Ecꞌu ri Jesús xucꞌul uwach: —Rachi caticow re ri chomilaj ijaꞌ e Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex.

38 Rulew pa catic wi ri ticoꞌn e ruwachulew. Ri chomilaj ijaꞌ e tak ri ticawex e cꞌo chupa rutakanic ri Dios. Rijaꞌ re rakꞌes cizaña e tak ri ticawex eteran chirij ritzel winak.

39 Ri jun itzel ucꞌuꞌx xutic rakꞌes e ritzel winak. Ri molonic e ri qꞌuisbal re ruwachulew, yey ri queꞌanaw re ri molonic e ri ángeles.

40 »Jecꞌulaꞌ pachaꞌ ri caꞌan che rakꞌes cizaña, camolic y caporox pa akꞌ, jelaꞌ ri cuꞌana che ri qꞌuisbal re ruwachulew.

41 Ralaxel Chiquixoꞌl Ticawex quebutak bi ru ángeles chaꞌ quequimolo y quequesaj chupa rutakanic conoje ri equiminom jujun chic pa mac y ri caquiꞌan ri na utz taj.

42 Quebequicꞌak bi pa ri orna cajomow akꞌ chupa; chiriꞌ cꞌu riꞌ quebokꞌ wi y cakichꞌichꞌ ruwi queꞌ.

43 Noꞌj ri jusucꞌ quibinic quisilabic e jelaꞌ pachaꞌ ri kꞌij quewon chilaꞌ pa catakan wi ri quikaw Dios. China cꞌu ri cꞌo utanibal che utayic, ¡chuta cꞌu riꞌ! —xchaꞌ.

44 «Rutakanic ri Dios petinak chilaꞌ chicaj e pachaꞌ jun beyomalil ewatal can chupa juna ulew. Cꞌo cꞌu jun achi queꞌtzak lo puwiꞌ y carewaj tanchi canok. Queꞌec cꞌu chirocho y cuꞌcꞌayij ronoje rubitak re; tecꞌuchiriꞌ, culokꞌ ri ulew pa cꞌo wi ri beyomalil.

45 »Rutakanic ri Dios petinak chilaꞌ chicaj e pachaꞌ ri cuꞌan juna aj cꞌay cutzucuj tak chomilaj abaj perla.

46 Ecꞌuchiriꞌ curik juna chomilaj perla lic qꞌui rajil, queꞌec y cuꞌcꞌayij ronoje rubitak re; tecꞌuchiriꞌ, culokꞌ ri chomilaj abaj perla.

47 »Ri cuꞌan chupa rutakanic ri Dios petinak chilaꞌ chicaj e pachaꞌ ri cuꞌano echiriꞌ cacꞌak bi juna atarraya pa ri mar chaꞌ quebuꞌchapa lo uqꞌuiyal quiwach tak car.

48 »Echiriꞌ nojinak chi ri atarraya che car, raj chapal car caquesaj lo chuchiꞌ ri mar, quetzꞌuyiꞌ cꞌut y quequichaꞌ quipa ri car. E tak cꞌu ri utzilaj car, quequiya pa chacach; noꞌj tak cꞌu ri na e ta utz, quequicꞌak bi.

49 »Jecꞌulaꞌ cuꞌana che ri qꞌuisbal re ruwachulew. Quebel bi ri ángeles y quequesaj cꞌu ri ticawex itzel quicꞌuꞌx chiquixoꞌl ri e jusucꞌ chwach ri Dios.

50 Quebequicꞌak cꞌu bi pa ri orna cajomow akꞌ chupa; chiriꞌ cꞌu riꞌ quebokꞌ wi y cakichꞌichꞌ ruwi queꞌ» xchaꞌ.

51 Ecꞌuchiriꞌ, ri Jesús xutzꞌonoj chique: —¿Quimaj usucꞌ riꞌix ronoje tak waꞌ? —xchaꞌ. Rique xquicꞌul uwach che ri Jesús: —Cakamaj usucꞌ, Kajawal —xechaꞌ.

52 Ecꞌu ri Jesús xubiꞌij chique: —E juna aj cꞌutunel re ri tzijpixab, we lic cꞌo cumaj chwi rutakanic ri Dios petinak chilaꞌ chicaj, e pachaꞌ juna achi rajaw ja caresaj lo che rubeyomalil ucꞌolom, tak ri cꞌacꞌ y ri xex chi cꞌo wi; yey ucabichal waꞌ cuchapabej. Ma ri aj cꞌutunel cacꞌutun chwi tak ri cꞌacꞌ umajom, junam rucꞌ tak ri xex chi umajom lok —xchaꞌ.

53 Ri Jesús echiriꞌ xuqꞌuis ubiꞌxic tak wa cꞌambal naꞌoj chique, xel bi chiriꞌ.

54 Echiriꞌ xopon pa rutinamit, xujek cacꞌutun chiriꞌ pa ri sinagoga. Ecꞌu ri winak lic xcam canimaꞌ che y xquibiꞌij: —¿Pa xuꞌmaja wi waꞌchi luꞌnaꞌoj? ¿Suꞌanic cuꞌan tak wa milagros?

55 ¿Na e ta neba ucꞌajol waꞌ ri jun carpintero yey ralab ri María? ¿Na e ta neba catzixel ri Jacobo, ri José, ri Simón y ri Judas?

56 ¿Na ejekel ta neba ri ranab wara chikaxoꞌl? ¿Pa cꞌu xuꞌmaja wi ronoje tak riꞌ wa cuꞌano? —xechaꞌ.

57 Ewi lic e qꞌui tzel xquita ri xubiꞌij. Noꞌj ri Jesús xubiꞌij chique: —Chupa ronoje luwar cayac ukꞌij juna kꞌalajisanel; noꞌj chupa rutinamit o chiquiwach ri ratz-uchakꞌ, na cayac ta ukꞌij —xchaꞌ.

58 Y ri Jesús na xuꞌan ta uqꞌuiyal milagros chiriꞌ ruma na xquicoj taj china Rire.